Locatie

In en rond de Sint-Audomaruskerk van Passendale zijn verschillende gedenktekens inzake de Eerste Wereldoorlog: links voor de ingang van de kerk het standbeeld voor de omgekomen inwoners, op het kerkhof rechts van de kerk nog een cenotaaf voor de inwoners van Passendale, in de linkertransept een glasraam ter ere van de '66th Division BEF', met aan de buitenkant van de kerk een gedenkplaat hiervoor.

Historische achtergrond

Passendale, op de strategisch belangrijke Vlaamse heuvelrug, ging op 20 oktober 1914, met de Eerste Slag om Ieper, in Duitse handen over. De heuvel zou gedurende de oorlog versterkt worden met opeenvolgende Duitse stellingen, bestaande uit loopgraven, bunkers en mitrailleursposten. Pas met de Derde Slag om Ieper, ook gemeenzaam de 'Slag om' of 'Hel van Passendale' genoemd, ging het dorp heel moeizaam en dankzij de Canadian Divisions terug over in geallieerde handen (6 november 1917). Deze positie was echter onhoudbaar en reeds met het Duitse lenteoffensief moesten de geallieerden het dorp alweer prijsgeven. Dat tot het eindoffensief, toen Belgische Karabiniers en Grenadiers Passendale konden bevrijden op 29 september 1918.

Het dorp was volledig verwoest. Na de vernieling van 1917 werd de neoromaanse Sint-Audomaruskerk uit 1904-1906 ontworpen door architect De Pauw uit Brugge, vanaf 1923 naar het oorspronkelijke plan heropgebouwd. Passendale herpakte zich na de oorlog en werkte zich op tot "Kaasdorp".

In 1924 vroeg de plaatselijke VOS-afdeling (Oudstrijdersvereniging) aan Schepencollege en Gemeenteraad om een oorlogsgedenkteken op de markt. Bij gebrek aan geld werden ze doorverwezen naar de "Coöperatieve voor Oorlogsschade", maar ook daar vonden ze geen gehoor. In 1927 wilde men echter de parochie toewijden aan Christus-Koning en vroeg men aan beeldhouwer Antoon Van Parys om een monument te maken die de 2 wensen kon verenigen. Nu wilde de Coöperatieve wel co-financieren. Het monument werd onthuld op 24 juni 1928 op de linkermarkt vóór het gemeentehuis. De hoofdletters in de tekst vormen de Romeinse optelsom voor 1928.

In 1959 werd de markt heraangelegd en er gingen stemmen op om het beeld te verplaatsen. Na hevig protest ging de verhuis niet door. In 2001 werd de dorpskern opnieuw vernieuwd en toen werd het beeld, ondanks de polemiek, verplaatst naar het heraangelegd pleintje, links van de hoofdingang van de kerk.

Beeldhouwer Antoon Van Parys werd geboren in een eenvoudig gezin te Deinze in 1884. Na zijn middelbaar onderwijs trok hij naar Sint-Lucas en de Stedelijke Academie in Gent. Later ging hij zich verder bekwamen in ateliers van plaatselijke kunstenaars. In zijn beginperiode maakte hij vooral (religieuze) beelden en grafmonumenten, in groot-Deinze en omstreken. Na de Eerste Wereldoorlog werd hij door diverse gemeenten aangezocht om een herinneringsmonument voor de gesneuvelden op te richten. Hij noemde ze 'vredesmonumenten', een aanklacht tegen elk oorlogsgeweld, met nadruk op verwoesting en verdriet. Een mooi voorbeeld is het oorlogsmonument van Deinze, “De puinruimer” uit 1922. Zijn oeuvre wordt gekenmerkt door soberheid en stilering. Typisch is ook het schrift dat hij gebruikte. Na de Tweede Wereldoorlog werd zijn werk minder streng. Hij overleed in Gentbrugge in 1968.

Beschrijving

Standbeeld met een een hoge sokkel met rechthoekige basis en trapeziumvormige opbouw, opzij gesteund door twee lage schuine steunmuren. Op de sokkel staat een treurende Christusfiguur in lang gewaad met doek op het hoofd. Deze houdt een vaas met een Christus-monogram tegen het gelaat aangedrukt. Het geheel is uitgevoerd in hardsteen.

Op de sokkel: op de voorkant bovenaan een uitspringende plaat met uitgehouwen letters 'Christus-Koning', daaronder in reliëf een heldenhuldezerkje met 'AVV VVK', met ervoor twee geknielde misdienaars in lange klederen die elk een brandende kaars vasthouden, onderaan 'Zij vielen voor u, bidt voor hen' uitgehouwen en zwart beschilderde letters.

Op de rechterkant 'Gesneuvelden', wapenschild met klimmende leeuw in reliëf, de namen, uitgehouwen en zwart beschilderd; op de linkerkant 'Burgers-slachtoffers', de namen ongeveer alfabetisch en het oude wapenschild van Passendale; op de achterkant 'UIt oorLogs - AsCh op rIJzenD Is PassChenDaeLe ChrIstUs - KonIng toegeWIJD', 'Beslissing: Gemeenteraad 16-12-1927'. Op de zijsteunen: op de linkerkant '1940-45', de namen niet alfabetisch gerangschikt; op de rechterkant '1940-45', de naam, 'Na den wereldoorlog 1940-45 De gespaarden danken en gedenken' en de namen niet alfabetisch gerangschikt. Uitgevoerd in vlakreliëf.

H. 641 cm x Br. 569 cm x D. 590 cm

Uitvoering: Ant. Van Parijs, Deinze (gesigneerd en gedateerd)