Gelegen ten zuidoosten van Leke, langs de Kruiskalsijdestraat, bij het huis nummer 7, in een vlakte, temidden van bebouwing.

Historische achtergrond

Tot oktober 1914 waren er te Leke nog 2 houten en 1 stenen molen: de Kaaimolen (of Van Eygensmolen; 18de eeuwse houten windmolen van de familie Catteau aan de Kaaidijk; door Belgische genie op 17 oktober 1914 omver getrokken), de Vijvermolen (de 17de eeuwse houten staakmolen onder meer van de familie Roose bij de Vijvermolenwijk en -beek; werd afgebroken in 1935) en de Kruiskalsijdemolen.

Op de plaats van de huidige Kruiskalsijdemolen werd vermoedelijk in de eerste helft van de 17de eeuw, door de familie Willaert een houten koorn- en windmolen gebouwd, die men in die tijd de 'Kruisvaartmolen' noemde. In 1790 noemde men de molen 'Kruiscalchiedemolen' naar het belangrijk kruispunt te Leke.

In 1861 werd de molen openbaar verkocht aan Isodore De Backer uit Staden. Hij liet de houten windmolen slopen en liet op dezelfde plaats een bakstenen stellingmolen bouwen in 1871. In deze korenmolen was er ook een 'stampkot' of oliemolen.

In 1888 werd de koren- en oliemolen opgekocht door Bernard Vandenberghe, vandaar de volksnaam 'Berghens Meulen'. In 1911 nam Hypoliet Vandenberghe de molen over van zijn vader.

Op 17 oktober 1914, toen de Slag aan de IJzer losgebarsten was, werd bij de terugtrekking van de Belgen, de 25 m hoge molen grotendeels vernietigd met dynamiet om te beletten dat deze door de Duitsers als observatiepost zou gebruikt worden. De kap, wieken en een deel van de romp en gaanderij werden weggeblazen.

De molenruïne heeft dan echter toch nog gediend als uitkijkpost voor de Duitsers: ze plaatsten er hun periscopen met sterke lange afstandslenzen. Vanaf de vernielde molen konden de Duitsers het front overzien vanaf de zee tot aan Veurne en Ieper.

Na de oorlog werd de molen gedeeltelijk afgebroken: tot op 12m hoogte (tot aan de gaanderij, de 3de zolder, namelijk meelzolder) en onderin werd een mechanische molen geplaatst die tot in de zeventiger jaren dienst deed.

In 1995 werd de molen en het molenerf met de molenaarswoning beschermd als respectievelijk monument en dorpsgezicht, als typisch voorbeeld van een 19de eeuwse molensite.

Beschrijving

Bakstenen molenkuip in gele baksteen op kleine berg. Op de benedenverdieping een mechanische maalderij. Naast de molen staat een klein bijgebouw met semi-dieselmotor Claeys.