Historiek en context

Koetshuis en paardenstallen in art-nouveaustijl, naar een ontwerp door de architect Emile Thielens uit 1902, met mozaïeken van de decorateur Henri Verbuecken.

Opdrachtgever was de bankier en industrieel Albert Maquinay (1855-1920), die in 1891 samen met Frédéric Speth (1851-1920) de American Petroleum Company oprichtte. Dit petroleumbedrijf met zetel te Antwerpen en Rotterdam, beschikte vanaf 1892 over installaties in de oude petroleumhaven aan het Amerikadok, en verwierf in 1902 als één van de eerste een concessie in de nieuwe petroleumhaven Petroleum Zuid. Maquinay had in 1892 door Emile Thielens een statig hotel laten bouwen aan de Mechelsesteenweg (gesloopt, vermoedelijk huidige Mechelsesteenweg 200), waarvan de tuin tot de Harmoniestraat reikte. Het monumentale, vijf traveeën brede herenhuis in klassiek geïnspireerde eclectische stijl, omvatte een souterrain en drie bouwlagen, en werd gemarkeerd door een centraal balkon en kolossale pilasters. Het koetshuis met paardenstallen verrees tien jaar later aan de overzijde van de Harmoniestraat, schuin tegenover de tuinmuur met portiek (gesloopt, vermoedelijk huidige Harmoniestraat 9) van het hotel Maquinay. Het complex werd in 2003 gerenoveerd tot woning.

Het koetshuis Maquinay behoort tot het latere werk van Emile Thielens, die actief was tot zijn overlijden in 1911. Thielens vestigde zich pas omstreeks 1890 als zelfstandig architect, na jarenlang in dienst te hebben gewerkt van de architecten Louis en François Baeckelmans, en vervolgens van Jules Bilmeyer en Joseph Van Riel. Vooral gekend voor zijn veelal pittoreske gebouwen van de Antwerpse Zoo, zette Thielens omstreeks 1900 voorzichtige stappen richting art nouveau, om kort voor zijn overlijden terug te keren tot een klassieke beaux-artsstijl. Veruit zijn belangrijke realisatie uit deze periode is de monumentale Banque de Reports, de Fonds Publics et de Dépôts aan de Meir.

Architectuur

Het complex bestaat uit een aan de straatzijde afgesloten binnenplaats, overdekt door middel van een dakkap uit ijzer en glas. De omringende vleugels omvatten twee bouwlagen onder een pseudo-mansarde. Met een gevelbreedte van drie ongelijke traveeën, is het gevelfront opgetrokken uit rood baksteenmetselwerk in kruisverband, met knipvoegen, gebruik van blauwe hardsteen voor de geprofileerde plint, en witte natuursteen voor speklagen, hoekblokken, lateien, lekdrempels met spuwer, het fronton, boogfriezen, balustrades, topstukken en dekstenen. De compositie legt de klemtoon op het brede, hoger opgetrokken middenrisaliet, dat wordt gemarkeerd door de koetspoort onder een klassiek entablement met metopenfries en gebogen fronton waarin een rozet. Erboven monumentaal rondboogvenster met tussenstijlen, sluitsteen en waterlijst eindigend in zweepslagmotieven. Het oorspronkelijke glas-in-loodraam met paardenmotieven werd tijdens de Tweede Wereldoorlog door een bominslag in de omgeving vernield, en recent vervangen door een veelkleurig nieuw exemplaar met een symmetrisch art-nouveaupatroon van florale inspiratie. Een getrapt, driehoekig pseudo-fronton vormt de bekroning, versierd met een prachtig mozaïek met een repetitief art-nouveaupatroon en een paardenkop als centraal motief. De zijtraveeën zijn gevat in spaarvelden met een bogenfries, een mozaïekpaneel, een attiekbalustrade en hoger oplopende postamenten met een zwaar topstuk. Een getralied, hoefijzerboogvormig tweelicht met mozaïeken in de boogvelden doorbreekt de begane grond, een korfboogvenster met waterlijst de bovenverdieping; de dakvensters die in de middenas van beide traveeën de balustrade doorbreken, hebben een getuite vorm met schouderstukken.

Vleugels aan de binnenplaats respectievelijk met lijst- en topgevels (loodrecht op en parallel aan de voorgevel) van bak- en natuursteen. Getoogde muuropeningen en rechthoekige met afgeronde bovenhoeken; veelkleurige tegelfries onder de glaskap. De paardenstallen in de achterbouw zijn verbouwd, restanten van de smeedijzeren afsluitingen van de paardenboxen en hardstenen drinkbakken werden opnieuw geïntegreerd.