Parochiekerk Sint-Bartholomeus

Tekst van Parochiekerk Sint-Bartholomeus met kerkhof (https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/41521)

Kerk in neogotische stijl (1860).

Mobilair: laatgotisch eikenhouten retabel met gesneden taferelen uit het leven van de Heilige Stefanus in het middenvak en zes geschilderde luiken.

Het retabel werd in 1522 door pastoor Egidius Stevens en de Kerkmeesters van Korbeek-Dijle besteld bij de Leuvense schilder Jan Vander Cautheren. De leveringsvoorwaarden van 28 juli 1522 (Leuven, Stadsarchief, Schepenregisters nummer 8182: Schepenregister (1522-1523)). De beschildering van de luiken (monogram I.C. op het linker zijluik binnenzijde) en de polychromie van het beeldsnijwerk worden dan ook met zekerheid aan genoemd schilder toegeschreven. Gezien de waardetekens (passer en schaaf) op de retabelkist, moet deze door een Brusselse schrijnwerker zijn vervaardigd. Het beeldsnijwerk wordt eveneens aan een Brussels atelier toegeschreven daar het middenstuk op de rugzijde het Brusselse waardeteken (de hamer) draagt.

Polychromie en vergulding van 1859 door gebroeders Goyers uit Leuven, die tezelfdertijd verschillende personages volledig vernieuwden en de metsellerie ingrijpend restaureerden. Oorspronkelijke lijst, gemonogrammeerd I.C. (Jan vander Cautheren), hersteld in 1769 door J. van Clevenbergh en ook in 1859 ter gelegenheid van de restauratie het gehele retabel door de gebroeders Goyers.

Het retabel bestaat uit eikenhout, het betreft een rechthoekige kist waarvan het middenvak verhoogd is, en meet 263,5 bij 208 centimeter. De Brusselse waardetekens voor de kist zijn ingeslagen op de twee buitenste zijwanden in het kopshout bovenaan (passer met schaaf), en voor de sculpturale versiering op de rugzijde van het middenpaneel (de hamer). De zes luiken zijn recto verso beschilderd op eik, twee luiken van 70 bij 32 en vier van 113 bij 48 centimeter.

Het figuratieve stelt taferelen voor uit het leven van de protomartyr, van links naar rechts:

  1. Aanstelling en wijding tot diaken
  2. Prediking in Jeruzalem
  3. (Boven) een Triniteit; (Onder) de steniging van Stefanus
  4. Stefanus bezwijkt na de marteling
  5. Verering van zijn relieken

De beschilderde luiken zijn gewijd aan de vinding en de overbrenging van de relieken van Stefanus (binnenzijde) en aan de mirakels door de voorspraak van deze heilige bekomen (buitenzijde). Binnenzijde kleine luiken:

  1. Links: Gamaliël verschijnt aan de priester Lucianus
  2. Rechts: Gamaliël verschijnt aan Johannes, bisschop van Jeruzalem

Binnenzijde grote luiken, van links naar rechts:

  • Ontgraving van het gebeente van de martelaar met voorstelling van de schenker Egidius Stevens
  • Het gouden reliekschrijn wordt aan boord van een schip gebracht
  • Overbenging van de relieken naar Constantinopel
  • Het reliekschrijn wordt in een kerk binnengebracht

Buitenzijde kleine en grote luiken: Beelden voorstellingen af van de wonderbare tussenkomst van Stefanus bij ziekte en dood. De afgebeelde mirakelen komen niet voor in de Legenda Aurea noch in andere geschriften over het leven van de heilige. Mogelijks gaat het het hier om wonderen die zich te Korbeek-Dijle zelf, een oude bedevaartsplaats van de Heilige Stefanus, hebben voorgedaan.

Ondanks de late datering is dit retabel nog volledig (laat)gotisch en is er geen enkel renaissance-element aanwezig. De geschilderde panelen hebben een buitengewone documentaire waarde op het domein van de materiële cultuur van de late middeleeuwen. Het retabel is één van de zeldzame laatgotische retabels in Vlaanderen die nog in een kerk bewaard worden. In de Sint-Bartholomeuskerk zijn ook nog een Passieretabel uit 1520 en een Matheusretabel uit het begin van de 16de eeuw bewaard.


Bron: Beschermingsdossier DB000712
Auteurs:  Bergmans, Anna
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Je kan deze tekst citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Bartholomeus met kerkhof [online], https://id.erfgoed.net/teksten/177291 (geraadpleegd op ).