Versterkt baanwachtershuisje

Tekst van Duitse mitrailleurpost spoorlijn 58 (https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/301060)

Bovengrondse betonnen constructie langs de voormalige spoorlijn 58, nu museumlijn, ter hoogte van kilometerpaal 30.

Historische beschrijving

Deze bunker is opgericht als onderdeel van de 'Hollandstellung', een verdedigingsstelling die de Duitse bezetter vanaf 1916 langs de Nederlandse grens liet aanleggen uit vrees voor een geallieerde aanval vanuit het neutrale Nederland. Tussen de zee en Strobrugge (Maldegem) werd deze linie aangelegd door het 'Marinekorps Flandern'. Vanaf Strobrugge tot aan de aansluiting met de 'Stellung Antwerpen' in Vrasene werd de linie uitgebouwd door de Duitse landmacht.

De 'Hollandstellung' was het sterkst uitgebouwd tussen Strobrugge en het Kanaal Gent-Terneuzen. Vanaf Strobrugge splitste de 'Hollandstellung' in een 'Vorstellung' langs het Leopoldkanaal, een 'vorgeschobene Linie' met de zogenaamde voorpostenbunkers en tenslotte de 'Hauptkampflinie' of 'Haupt Hollandstellung'. Tussen de voorpostenlijn en hoofdverdedigingslijn was er een dubbele prikkeldraadversperring aangelegd.

Deze bunker maakte deel uit van de hoofdverdedigingsstelling, die anderhalf à twee kilometer achter de voorpostenlijn was uitgebouwd. Deze stelling liep iets ten zuiden van Balgerhoeke, langs de voormalige spoorlijn 58 ten westen van Eeklo richting Oostveldstraat en Antwerpse Heirweg tot Heide ten zuiden van Lembeke en Oosteeklo, via Tervenen tot Kluizen en Doornzele bij het Kanaal Gent-Terneuzen.

De hoofdverdedigingslijn tussen Strobrugge en het Kanaal Gent-Terneuzen kent een grote densiteit aan bunkers, in bepaalde zones op nauwelijks enkele tientallen meters van elkaar gepositioneerd. De bunkers wisselen af qua typologie. Ze zijn duidelijk opgetrokken aan de hand van bepaalde standaardontwerpen, maar kunnen niettemin variëren in hun uitvoering. De landmacht maakte gebruik van geprefabriceerde betonstenen die, verankerd met ijzers, dienden als gietkoffer waartussen beton gestort werd. Het plafond is meestal gegoten op ijzeren profielen waartussen houten planken waren aangebracht.

In 1921 werden er op grondgebied Eeklo nog 65 Duitse bunkers geregistreerd. In 2015 zijn er 16 bunkers teruggevonden. Vooral een grootschalige, door de gemeente georganiseerde afbraakcampagne van bunkers in 1959-1960 zou aan de basis liggen van het massaal verdwijnen van bunkers in Eeklo.

Deze constructie wijkt af van de bunkerontwerpen die doorgaans gehanteerd werden in de ‘Hauptkampflinie’. De bakstenen restanten her en der in de buitenmuren wijzen op het feit dat de betonnen constructie (ten dele) gegoten is tegen bakstenen muren. Prosper Van Acker schrijft in zijn oorlogsdagboek dat de bunker werd gecamoufleerd als een baanwachtershuisje, met geschilderde vensterramen, gordijnen en zelfs bloemen.

De beschadigingen aan de topgevel zouden veroorzaakt zijn door Canadezen, die hier na de Tweede Wereldoorlog oefenden met PIAT raketten, een soort anti-tank raketten.

Beschrijving

Betonnen militaire constructie in de vorm van een huisje met zadeldak, met een rechthoekig grondplan van 3,4 x 2,3 meter, met aan oostelijke zijde een bijkomende betonnen muurtje van 1,4 x 0,5 meter groot en één meter hoog, dat schuin geplaatst staat. De constructie is opgetrokken aan de hand van beton, (deels) gegoten tegen bakstenen muren en versterkt met stalen profielen.

Toegang aan zuidelijke zijde, waar de betonnen muur nauwelijks 0,3 meter dik is. Aan noordelijke zijde, waar de muur 0,8 meter dik is, steekt een opening van 1,9 meter, die naar buiten toe versmalt tot 0,7 meter. Op het onderste vlak van deze opening is een cirkelvormige verhoging met centraal een pin voor de plaatsing van een mitrailleur. In de twee zijmuren (0,55 meter dik) zit telkens een opening die versmalt tot 0,85 meter breedte en 0,6 meter hoogte. Het is onduidelijk of deze openingen ook een cirkelvormig draaipunt bevatten.

  • Stadsarchief Eeklo, Fonds Georges Spittael, GS6, WOI Hollandstellung, doos 27 & 28 Eeklo.
  • SAKKERS H., DEN HOLLANDER J. & MURK R. 2011: De Hollandstellung. Van Knokke tot Antwerpen. Stille getuige van de Eerste Wereldoorlog, s.l.
  • VERSTRAETEN A. 2000, 2001: Oorlogsrelicten te Eeklo. De Hollandlinie van Balgerhoeke tot Lembeke, De Eeklose Dobbelgebakkene 9.4, 172-180; 10.1, 33-40; 10.2, 77-147,10.3, 138-149.

Auteurs:  Decoodt, Hannelore
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Je kan deze tekst citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Duitse mitrailleurpost spoorlijn 58 [online], https://id.erfgoed.net/teksten/176057 (geraadpleegd op ).