Art-nouveau-burgerhuis

Tekst van Art-nouveau-burgerhuis (https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/11134)

Deze art-nouveau-burgerwoning is in 1906 ontworpen door architect Jacques De Weerdt in opdracht van de toen 18-jarige Stella Tolkowsky, die nog ongehuwd bij haar ouders woonde aan de Plantin en Moretuslei 35. Anna Esther "Stella" Tolkowsky (Antwerpen, 1888-Antwerpen, 1969) was de oudste dochter van de Russisch-Pools-Joodse diamanthandelaar Moïse (Maurice) Tolkowsky (°Bialystock, 1862). Deze had zich in 1882 te Antwerpen gevestigd, huwde in 1884 te Warschau met Schendel Stern (°Warschau, 1867), en kreeg vijf kinderen geboren te Antwerpen tussen 1886 en 1895. Haar grootvader, de diamanthandelaar Abraham Tolkowsky (Krynki, 1838-Kalmthout, 1913) was zijn oudste zoon in 1887 naar Antwerpen gevolgd, met moeder en de zes overige kinderen. Stella Tolkowsky huwde op 8 oktober 1907 te Antwerpen met haar oom de diamanthandelaar Falk Paul Tolkowsky (°Bialystock, 1882), een jongere broer van haar vader. Het echtpaar kreeg drie kinderen, Elsa geboren te Antwerpen in 1910 en Jan te Bonn in 1911. Zij kochten in 1919 het kasteeltje Rodenburg te Hove van graaf Oswald Moretus Plantin de Bouchout, en werden tot Belg genaturaliseerd in 1926. Paul Falk Tolkowsky pleegde zelfmoord in 1930.

Jacques De Weerdt speelde een belangrijke rol binnen de ontwikkeling van de art nouveau in Antwerpen. Een belangrijk deel van zijn art-nouveau-ontwerpen staat in Zurenborg, waar hij zeer actief was als architect. Deze woning in de Transvaalstraat is onmiddellijk herkenbaar als een ontwerp van De Weerdt, door de hem kenmerkende vormgeving met uitstulpende loggia, bekronend balkon en drielicht in paraboolomlijsting, die hij in 1905 lanceerde met "Les Mouettes" in de Waterloostraat.

De woning telt drie bouwlagen en drie traveeën, in de bovengevel gereduceerd tot één brede travee. De gevel heeft een wit natuurstenen parement, en eindigt met een in- en uitzwenkende geveltop versierd met gesculpteerde ornamenten, teruggaand op neo-Lodewijk XV- en XVI-stijl. Hiermee sluit de gevel aan bij de naastgelegen woning in beaux-artsstijl die De Weerdt in 1909 tekende. In de gevel domineert echter de art-nouveaustijl, door de lijnsculpturen, het sierlijk gebogen smeedwerk en fijne houten roedeverdeling van de muuropeningen.

Op de begane grond een klassieke indeling van deur en twee vensters, korfbogig, met gebogen waterlijsten. Op de bel-etage een opvallende loggia, met natuurstenen sokkel, verfijnde smeedijzeren balkonleuning, en kunstig gebogen houtwerk van de deurvensters. De loggia is bekroond door het balkon van de bovenverdieping, met gesculpteerde borstwering, afgewisseld met zwierig smeedwerk. De drie deurvensters op de bovenverdieping zijn gevat in een paraboolvormig muurveld, dat versierd is met een zeer verfijnd kleurrijk tegeltableau in art-nouveaustijl, een vrouw bij ondergaande zon voorstellend.

  • Stadsarchief Antwerpen, Bouwdossiers 1906 # 2109; Vreemdelingendossiers, 481 # 49245, 481 # 123106 en 968 # 9654.
  • ELAUT A. & J. POSSEMIERS 1899: Op wandel door de belle époque, Brussel, 46.
  • VANHOVE B. 1978: De Art Nouveau-architektuur in het Antwerpse: een doorsnede, Licentiaatsverhandeling Universiteit Gent, 91.

Auteurs:  Plomteux, Greet; Hooft, Elise
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Je kan deze tekst citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Art-nouveau-burgerhuis [online], https://id.erfgoed.net/teksten/167798 (geraadpleegd op ).