Wellemeersen (Landschapsatlas 2001)

Tekst van Welle- en Kapellemeersen (https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/135123)

De Wellemeersen en Kapellemeersen situeren zich op het grondgebied van Welle en Erembodegem. De Wellemeersen liggen op de linkeroever van de Dender en worden in het noorden begrensd door de autosnelweg E40, in het zuiden door de spoorlijn Brussel-Oostende, in het westen door de spoorlijn Gent-Aalst-Denderleeuw-Brussel en in het oosten door de Dender.

De Kapellemeersen, op de rechteroever van de Dender gelegen, vormen landschappelijk één geheel met de Wellemeersen. Ze zijn beiden op de alluviale afzettingen langsheen de Dender gelegen. De Dender heeft hier een lage alluviale vlakte gevormd tot op een hoogte van ongeveer 9 meter +TAW. Deze vlakte, variërend in breedte van 200 tot 1000 meter, wordt van het pleistocene gebied door valleiranden van 1 tot 3 meter gescheiden. De opbouw van de Dendervallei is asymmetrisch, een bijzondere geomorfologische vorm. In de vlakte bestaan slechts kleine niveauverschillen van de grootteorde van 1 meter tussen de oeverwallen en de komgronden. Er werd een oeverwal afgezet in zandleem tot zware zandleemgronden. In de valleien werd kleiig tot lemig materiaal afgezet, hier en daar ook veen. Sterk gleyige kleigronden treft men aan in de komgebieden.

In het gebied komen verspreid een aantal bomputten voor, die zijn ontstaan als gevolg van het bombarderen van het station van Denderleeuw tijdens de Tweede Wereldoorlog. Deze bomputten zijn van belang voor de fauna. Op de steile hellingen komen verschillende bronnen voor die kalkrijk water uit de omgeving aanvoeren.

Op de kabinetskaart van de Ferraris (1770-1778) is het grootste gedeelte van het alluvium aangeduid als hooiweiden omringd door bomenrijen, afgewisseld door moerasbossen. Op de oeverwal langsheen de Dender en boven het erosietalud zijn enkele percelen als akkerland in gebruik. Opvallend zijn de strookvormige bospercelen langsheen het erosietalud en dan voornamelijk op de plaatsen waar nu de bronbosrestanten voorkomen. Vermoedelijk waren deze plaatsen het hele jaar door te nat om in cultuur te brengen. Op deze kaart staat een meander van de Dender. Deze moet voor 1854 afgesneden geweest zijn aangezien er op de kaart van Vandermaelen (1854) enkel restanten van te zien zijn.

Rond het einde van de 19de, begin 20ste eeuw zijn verhoogde spoorwegen aangelegd. Ze isoleerden de Wellemeersen van de omliggende gemeenten Welle en Denderleeuw. Voor het opwerpen van de hoge spoorwegbeddingen zijn drie zandwinningsputten aangelegd. De spoorlijn Gent-Aalst-Denderleeuw-Brussel staat al aangeduid op de topografische kaart van 1884, de spoorlijn Brussel-Oostende vanaf 1911. Het zijn dus relatief oude spoorwegbeddingen.

Op de topografische kaart van 1884 zijn er geen veranderingen qua bebossing vergeleken met de kabinetskaart van de Ferraris. Wel is er een toename van het aantal sloten op te merken, waardoor de drainage waarschijnlijk versnelde. Geregeld trad de Dender buiten zijn oevers, wat het gebruik als landbouwgrond in de alluviale vallei beperkte. Op de topografische aart van 1911 neemt het aandeel populierenaanplanten toe. Ook op de kaart van 1951 breidt dit areaal uit. Vanaf dan is meer dan twee derde van de totale oppervlakte ingenomen door populierenaanplanten. De omzetting van grasland tot aanplant is het gevolg van de landbouwcrisissen op het einde van de 19de eeuw en de activiteiten van de Union Allumetière in de eerste helft van de 20ste eeuw. Deze benutten het snelgroeiende populierenhout voor de productie van lucifers.

De Sint-Amanduskapel is aan de top van een steile helling ten oosten van de Kapellemeersen gelegen. Het bedevaartsoord, dat in een bosrijke omgeving ligt, wordt voor het eerst vermeld in 1343, alhoewel ze al van vroeger moet dateren. Nadien werd ze, samen met de aanpalende bron, een bekend bedevaartsoord. In 1582 werd de kapel vernield door de geuzen. Ze is in 1636 opnieuw opgericht. De kapel lag in de buurt van de vroegere Romeinse weg Boulogne-Keulen. De huidige Avondelsbaan leidde vroeger naar een oversteekplaats over de Dender.

  • Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden voor Zijn Koninklijke Hoogheid de Hertog Karel Alexander van Lotharingen, Jozef Jean François de Ferraris, Koninklijke Bibliotheek van België, uitgegeven in 1770-1778, schaal 1:11.520 herleid naar 1:25.000.
  • Topografische kaart van België, Philippe Vandermaelen, uitgegeven in 1846-1854, schaal 1:20.000.
  • Topografische kaarten van België, Tweede editie, Militair Cartografisch Instituut, uitgegeven in 1880-1884, schaal 1:20.000.
  • Kaart van België, Militair Geografisch Instituut, uitgegeven in 1949-1970, schaal 1:25.000. Topografische basiskaart numerieke reeks, Nationaal Geografisch Instituut, uitgegeven in 2009, schaal 1:10.000.

Bron: Ankerplaats 'Wellemeersen'. Landschapsatlas, A24007, Agentschap Onroerend Erfgoed, Brussel.
Auteurs:  Van den Bremt, Paul; Tack, Guido; De Meirsman, Reginald; Van der Linden, Geert; Vanmaele, Nele
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Je kan deze tekst citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Welle- en Kapellemeersen [online], https://id.erfgoed.net/teksten/162565 (geraadpleegd op ).