Openbaar park, driezijdig van vorm, met een oppervlakte van 14 ha 25 a begrensd door Rubenslei (westen), Quinten Matsijslei (oosten) en Van Eycklei (zuiden).

Geschiedenis

In 1279 stichtten een vijftal zusters van het klooster van Sint-Victor te Bieselinge (Zuid-Beveland, Nederland) een huis, halverwege de weg naar Borgerhout-Deurne en de Mechelse Steenweg, op de zogenaamde "campus Philippi". De plaats waar de orde zich inrichtte kreeg de naam van Sint-Margrietendal, doch werd al vlug "Ternonnen" genoemd. In 1542, bij de belegering door Maarten Van Rossum, werd het klooster om strategische redenen platgebrand. Wegens de nieuwe omwalling, grotendeels voltooid in 1555, werd het niet meer herbouwd en vestigde de gemeenschap zich "intra muros".

In 1567 is er ten westen van het voormalige klooster sprake van een buitenverblijf "De Kievit" (zie de nabijgelegen Kievitsstraat). Zowel het klooster als De Kievit, maakten deel uit van de zogenaamde "Terlistgronden", een feodaal goed, ten noorden begrensd door de huidige Gemeente- en Carnotstraat, ten zuiden door de huidige Van Eyck- en Plantin en Moretuslei; in de 14de eeuw bouwde Arnold Van der List er een kasteel dat in in de 16de eeuw verwoest werd. Het goed kwam achtereenvolgens in handen van de families Van Immerseel, Van Spangen, Moretus. Sedert het einde van de 15de eeuw werd het bevloeid door de Herentalse Vaart, die haar water betrok van de Schijn en de erin uitmondende Bredebeek en Wezelsebeek. Ze liep van Deurne, via de huidige Plantin en Moretuslei en het Stadspark, naar de stad waar ze verder door middel van rioleringen de brouwerijen aan de Brouwersvliet van zuiver water voorzag. De huidige parkvijvers zijn nog een overblijfsel van de stadsgracht waarin deze vaart uitmondde.

In 1818-19 werden circa 4 ha van de Terlistgronden onteigend voor de bouw van een lunet. De zogenaamde "Herentalse Lunet" had de vorm van een gelijkzijdige driehoek, waarvan de keel tegen de oude militaire werken rondom de stad, de Spaanse wallen aanleunde; aan de twee andere zijden was er een brede glacis of hellende veldborstwering.

In 1853 werden deze vestingglooiingen ingericht als wandeling, aansluitend bij de in 1846 gerealiseerde wandeling op het glacis van de Spaanse wallen.

Het ontstaan van het Stadspark gaat terug op de wet van 8 september 1859, die de vergroting en versterking van Antwerpen beval. Van 1860 tot 1865 bouwde de regering de "grote omheining" die belangrijke gedeelten van Borgerhout en Berchem, samen met nagenoeg het hele Antwerpse grondgebied zou insluiten. Hierdoor verviel de voormalige functie van de oude singel met alle militaire werken, onder meer fort Herentals, die eraan vastzaten. Theodoor Van Bever, in 1863 belast met het opmaken van een studie met betrekking tot de stadsuitbreiding, stelde voor fort Herentals om te vormen tot park. In 1867 kreeg E. Keilig, tuin- en landschapsarchitect, namens het college de opdracht, hiervoor een ontwerp te maken; het tweede door hem voorgestelde plan werd aangenomen. De werken startten op 3 december 1867 en waren op 15 augustus 1869 voltooid met inbegrip van de ijzeren hangbrug.

Beschrijving

Driehoekig park ingepast in voormalige lunet met zacht glooiend terrein, als gevolg van de gedeeltelijke opvulling der binnenruimte van het voormalige fort. De vijvers volgen in grote lijnen het tracé van de vroegere gracht; alleen aan de zijde van de Quinten Matsijslei werd zij gedeeltelijk gedempt. De oorspronkelijk strakke lijn van de grachtoevers werd vervangen door een speelser profiel; kunstmatige rotsen werden gebouwd. De reeds eerder aangelegde zijdreven werden door E. Keilig totaal gewijzigd: de bestaande rechte lijnen werden omgevormd tot kronkelende paden langs bosjes en grasperken. Het gevarieerd bomenbestand is zeer waardevol.

IJzeren hangbrug van 1869, rustend op een deel van de voormalige aarden wal; de landhoofden van metselwerk zijn uitwendig versierd met kunstmatige rotsen. Herstellingswerken uitgevoerd in 1976-77; bescherming bij K.B. van 30 september 1974.

Hovenierswoning opgericht in 1894, enkele jaren later omgevormd tot melkerij, in 1969 afgebroken; nieuw verbruikerspaviljoen opgericht in 1971-72.

Nog aanwezige bunkers uit Duitse bezetting van de Tweede Wereldoorlog. Verschillende beelden sieren het park: Gedenkzuil ter herinnering aan de naasting van Kongo, van 1911, naar ontwerp van E. Van Averbeke: 9 m hoge stenen obelisk met versieringen, medaillon van Leopold II door Jules Baetes, medailleur, verguld Mercuriusbeeld, opschriften. Moeder en kind, gedenkteken ter nagedachtenis van Koningin Astrid, van 1936, door Georges Minne, arduin.

Monument voor de gesneuvelde militairen van het 5de linieregiment, van 1929, door Lambot, witte steen.

Theodoor Verstraete, Vlaams impressionistisch schilder (1850-1907), van 1909, door Guillaume Charlier, blauwe steen.

Fonteinfiguur, van 1954, door Ratimir Stojadinovic, bronzen vrouwen. Evarist Allewaert, schepen van onderwijs (1835-89), van 1890, door Frans Joris: marmeren borstbeeld op sokkel van porfier met bronzen kindergroep.

Monument der gesneuvelden, van 1930, door Eduard Deckers: bronzen ruiterstandbeeld van koning Albert I met twee bronzen groepen op sokkel van imitatienatuursteen (1083).

Allegorische beelden, van 1863, onder meer "Europa" door J.C. Jacobs en "De Jacht" door C.A. Palinck (1084).

Gedenkteken voor Jan Van Beers, Antwerps dichter (1821-88), van 1892, door Alfred Crick: arduinen zuil met verguld bronzen Geniusbeeld en bronzen medaillon met beeltenis in bas-reliëf (1085).

Beeld van Louis Major, socialistisch voorman (1902-85), van 1987, door W. Bierwerts, brons op sokkel van arduin.