Het Nationaal Monument voor de Oorlogsvrijwilligers werd op zondag 10 september 1961 in Hasselt onthuld door kolonel François Carton de Wiart, afgevaardigde van koning Boudewijn. Het monument werd opgericht door de Nationale Federatie der Oorlogsvrijwilligers, die hiermee hulde bracht aan de bewerkers van de onafhankelijkheid van België in 1830, aan de zovele vrijwilligers van de Eerste en Tweede Wereldoorlog en aan de strijders die in 1950 onder UNO-vlag naar Korea vertrokken.

Het monument staat in het midden van een driehoekig plein. Het is met de voorzijde naar het stadscentrum gekeerd. Voor het gedenkteken komen twee bolacacia's (Robinia pseudoacacia 'Umbraculifera') voor, met cementstenen omboord; achteraan vier platanen, een lindeboom (waarschijnlijk een vrijheidsboom) en een laurierhaag. Het monument bestaat uit twee terrassen van breuksteen, verbonden door een viertal treden van hardsteen, en omgeven door breukstenen muurtjes. Centraal staat een rechthoekige witte steen, voorzien van sculptuur en inscripties. Deze wordt gevat tussen schuine penanten van breuksteen, die de visuele band maken met de terrassen.

Het gebeeldhouwde gedeelte in Franse witte steen werd uitgevoerd door kunstenaar Raf Mailleux uit Genk (Winterslag), oud-strijder en oorlogsgewonde 1940-1945. De architectuur van het gedenkteken werd ontworpen door architect E. Droogmans uit Kermt.

Het centrale gedeelte van het monument is van Franse witte steen. Tegen een rechthoekige achtergrond wordt in hoogreliëf een oorlogsvrijwilliger uitgebeeld in zijaanzicht. Hij treedt naar voren met schild en zwaard als symbolen van ridderlijkheid, die hij zal gebruiken om zich wettig tegen een aanvaller te verzetten. Onderaan bevinden zich de wapenschilden van de toenmalige negen provincies.

Het opschrift bovenaan luidt: VOLUNTARIIS/ PATRIA/ MEMOR. Op de achterzijde prijkt onder een gekroonde letter V het opschrift: 10 SEPTEMBER 1961/ WERD/ DIT GEDENKTEKEN INGEHULDIGD/ DOOR/ KOLONEL/ FRANCOIS CARTON DE WIART/ AFGEVAARDIGDE/ VAN Z.M. KONING BOUDEWIJN I/ ARCHITECT/ E. DROOGMANS/ KERMT/ BEELDHOUWER/ R. MAILLEUX/ GENK/ N.F.O.V.