Kasteel van Isque in zand- en baksteenstijl met kern in de 16de eeuw en verschillende aanpassingen in de 17de, 18de en 19de eeuw.

Historiek

Reeds in 1356 vermelding van een plaatselijk slot. Er wordt aangenomen dat de oorsprong van het huidige kasteel ten tijde van de heren van Wittem moet worden gesitueerd. Zij kochten de heerlijkheid Ijse op het einde van de 15de eeuw aan. Het kasteel werd ingeplant vlakbij het centrum van Overijse tegen een steile helling, onder en aansluitend op de Kardaan, de oude vestingwal.

Het geslacht de Wittem wordt in 1578 in Overijse opgevolgd door de familie van Hoorn, die in 1677 door de Spaanse koning tot prinsen werden verheven. Vanaf 1633 kwam het kasteel in handen van de prinsen Salm-Kyrbourg. Tijdens de Franse overheersing na de Franse Revolutie werd het kasteel geconfisqueerd en toegewezen aan het senatorschap van Brussel. In 1814 kwam het kasteel opnieuw in bezit van de familie Salm-Kyrbourg die het in 1817 openbaar verkochten. In 1824 werd het kasteel aangekocht door de Nijvelse juristenfamilie Le Hoye, die het grondig zouden restaureren. In 1937 was het kasteel eigendom van stafhouder Braffort.

Sinds 1 september 1949 is geheel eigendom van de staat die het sterk verwaarloosde kasteel liet herstellen en “restaureren”. Tot op heden is kasteel in gebruik als school.

De bouw van geheel wordt in de loop van de 16de eeuw gesitueerd. In 1550 wordt de Sint-Joriskapel in het kasteel gewijd door de bisschop van Kamerijk, wat erop wijst dat het kasteel, of alleszins de kapel op dat moment is voltooid. De linker vleugel naast het torentje werd in de 17de gebouwd, met mogelijks oudere kern en in 18de eeuw verbouwd.

De oudste voorstelling van het kasteel met park dateert van 1719 (bewaard in de school). Het kasteel bestaat op dat moment uit een L-vormige kasteelvleugel met twee torentjes vooraf gegaan door een binnenkoer. In het oosten zijn er aansluitend in een U-vorm de dienstgebouwen zichtbaar (waarvan enkel het gebouw onder schilddak overblijft). Het kasteel wordt omringd door een Franse formele tuin. Het kasteel bestaat uit een geknikte lange vleugel tussen trapgevels, voorzien van een torentje tegen de voor- en tegen de achtergevel. Links staat er een haakse vleugel en rechts een parallel lopend dienstgebouw voorzien van arcaden in een lager gedeelte. Aan de rechterzijde sluiten in L-vorm opgestelde aanhorigheden en een hek de binnenplaats af. Hiervan blijven heden nog over, de geknikte vleugel met polygonaal torentje tegen de voorgevel, en het parallel doch ingekort dienstgebouw.

Bij de aanleg van de huidige Waversesteenweg werd de haakse westvleugel (het korte beentje van het L-vormig kasteel) in 1768 gesloopt en een afsluitingsmuur gebouwd. Bij de openbare verkoop van 1817 wordt het kasteel als volgt beschreven: het geheel bestaat uit het kasteel, een conciërgewoning, dienstwoningen, stallingen, koetshuizen en een bakkerij, alles gebouwd in bak- en zandsteen. De tuinen bevatten twee koeren, een groentetuin, een tuin ter ontspanning en een vijver met twee reservoirs, het geheel wordt omsloten door een muur langs drie zijden en door de rivier de Ijse langs de vierde zijde.

Na de aankoop van het kasteel in 1824 door de familie Le Hoye wordt het kasteel grondig gerestaureerd, uit deze periode dateert de statietrap in het zuiden, wellicht werd kort na deze periode een deel van de dienstgebouwen (woning van de intendant tegenover de paardenstallen) gesloopt.

In 1867 wordt een kleine kapel gebouwd naast de ijskelder. Beiden worden gesloopt in de jaren 1950 bij de aanleg van de Stafh. Braffortlaan. In 1877 wordt de oude serre vervangen door een orangerie, ook wordt er een nieuwe pomp geïnstalleerd om water van de vijver naar de moestuinen te brengen. In 1881 worden de gronden op de rechteroever van de Ijse verkocht, het oude reservoir op het neerhof wordt afgebroken en gedempt. In de loop van de 19de eeuw worden de meeste dienstgebouwen gesloopt.

In 1926 vindt er een restauratie plaats. Tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben het kasteel en park zwaar te lijden onder de militaire bezetting, daken lekken, ruiten zijn gebroken en verschillende bomen worden gerooid. In 1949 wordt het sterk verwaarloosde gebouw aangekocht door de staat, hersteld en ingericht als rijksschool. In de jaren 1950 bij de aanleg van de Stafhouder Braffortlaan wordt de omheiningsmuur aan deze zijde gesloopt. In 1964 stort het jachtpaviljoen bij de parkingang in.

Beschrijving

Het kasteel van Isque ligt in het centrum van Overijse, vlakbij de IJse. Het gebouw bestaat momenteel uit een lange vleugel (nok loodrecht op straat) met twee bouwlagen op een souterrain, afgedekt met een zadeldak (leien), in het westen uitlopend op een schild en rechts gevat tussen trapgevels. Het geheel bestaat uit veertien traveeën met een knik na de tiende travee, een polygonaal torentje na de veertiende, en dan nogmaals zes traveeën tussen de trapgevels. De laatstgenoemde gedeelten, mogelijk opklimmend tot einde 16de- of begin 17de eeuw, werden het minst aangepast.

Het rechtergedeelte (oostelijk) bestaat uit een met steunberen gestutte baksteenbouw voorzien van een uitspringende puilijst en kwartronde cordons van zandsteen ter hoogte van de boven- en onderdorpels van de bovenvensters. De begane grond is voorzien van een geknikte rondboogdeur van zandsteen met negblokken, bekroond met een wapensteen, twee getraliede kleine venstertjes van zandsteen onder ontlastingsboog van baksteen en twee recentere vensters. Op de bovenverdieping zijn er behouden kruis- en twee kloosterkozijnen en twee verbouwde muuropeningen. Boven het cordon bevinden zich ontlastingsbogen van baksteen met sluit- en aanzetstenen van zandsteen. De dakkapel met trapgeveltje en rondboogvenster is gebouwd met zandsteen. Rechterzijgevel met zes trappen, top- en schouderstukken, voorzien van twee kwartronde cordons en kleine venstertjes van zandsteen. Links, tussenmuur met uitstekende trappen. Tegen de achtergevel, een glazen serre.

Aanleunend tegen de voorgevel bevindt zich een polygonale traptoren met bolspitsbekroning (leien), verrijkt met een schild (familie Witthem), en daterend uit einde 16de - begin 17de eeuw. Het betreft een baksteenbouw met lage plint, hoekstenen, zeven uitstekende cordons en daklijst van zandsteen. De begane grond heeft een korfboogdeur van zandsteen, voorts kleine rechthoekige vensters.

Links van het torentje, geknikte vleugel van veertien traveeën, met een kern uit 17de eeuw doch einde 18de eeuw aangepast. Twee bouwlagen van baksteen op een souterrain van zandsteen. Heden (1975) hoge rechthoekige vensters in zandstenen omlijstingen met luiken, twee rijen van ontlastingsbogen erboven, de hoogste wijzend op de vroegere ordonnantie van kruisvensters: bakstenen boog met aanzet- en sluitsteen van zandsteen. De rechthoekige deur is bekroond met een wapensteen.

Zandstenen linkerzijgevel met afgeschuinde plint, daterend van 1768, tijdstip waarop het huidig tracé van de Waversesteenweg werd getrokken, waardoor het gebouw diende ingekort en de haakse aanhorigheden afgebroken, bij die gelegenheid werd ook de wapens van de familie van Hoorn in de kasteelmuur ingemetseld. De gevel bevat hoge rechthoekige vensters tussen vlakke hoekpilasters. De vleugel heeft een bakstenen achtergevel met sporen van de oorspronkelijke muuropeningen met een verankerde rondboogdeur met negblokken van zandsteen en sporen van voormalige kruis- en kloosterkozijnen.

Rechts tegen de achtergevel staat er een haaks en mank bijgebouw van drie traveeën onder zadeldak (pannen) (Stafh. Braffortlaan nummer 2). Het betreft een baksteenbouw met een duidelijke naad na de overhoekse steunbeer van zandsteen in de voorgevel (zuid) met een overblijfsel van een vroeger torentje, zie ook zandstenen plint op die hoogte. Er zijn steunberen van baksteen tegen de achter- en tegen de zijpuntgevel aanwezig. Deze zijpuntgevel is afgewerkt met vlechtingen en voorzien van later aangebrachte rechthoekige muuropeningen.

Links, schuin op de achtergevel, staat er een bakstenen bijbouw van een travee, afgedekt met een zadeldak (leien), en voorzien van een trapgevel (6 treden en topstuk). De onderbouw van de zijgevel heeft een uitgespaarde rondboog van baksteen. Tussen beide bijgebouwen staat er een afsluitingsmuur.

Ten noordoosten van de hoofdvleugel ingekort dienstgebouw met twee verdiepingen, schilddak en wolfseinde (leien), opklimmend tot einde 16de - begin 17de eeuw. Het gebouw is in zeer slechte staat, zodat de constructie op drie plaatsen dient gestut. Het is een baksteenbouw met gebruik van zandsteen voor de afgeschuinde plint, een uitspringend cordon, de geprofileerde daklijst en de omlijstingen. In de langsgevel zijn er twee vlakke korfboogdeuren met negblokken met sporen van kruis- en kloosterkozijnen onder dubbele of enkelvoudige ontlastingsboog van een rollaag. Het gebouw heeft een dakkapel van zandsteen met consooltjes onder de vensterlatei. In de zijgevel is er een een ezelsrugboogpoort van zandsteen bekroond met een wapensteen.

In het kasteelpark staat de ruïne van een voormalig jachtpaviljoen in bak- en zandsteenstijl, uit 15de - 16de eeuw (puin sedert 1967 niettegenstaande bescherming). Slechts een gedeelte der muren bleef overeind, deze bestaat uit baksteenmetselwerk met speklagen en hoekstenen van zandsteen voorzien van kruisvensters onder ontlastingsbogen van baksteen met sluit- en aanzetstenen van zandsteen.