Hof ten Broecke

Tekst van Domein Hof ten Broecke (https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/14112)

Bebost rechthoekig omgracht domein van het voormalige "Hof van Schilde" in zuiden begrensd door de Grote Schijn en door de Bellevuedreef verbonden met de Turnhoutsebaan. Heden bevat dit gemeentelijk park een centraal gelegen vijver waarop axiaal met de Bellevuedreef de funderingen van het gesloopte rechthoekig waterkasteel. Op een zuidoostelijke uitloper van de vijver eilandje met de ruïne van de zogenaamde "Tempel van Venus". Eveneens in het zuidoosten van het domein ruïne van het "badhuis" en aan oostzijde de voormalige moestuin met oranjerie (nummer 45).

Aanvankelijk een omwaterde verdedigingsschans bij de natte beemden van de Schijnvallei. Het goed was eind 14de eeuw in bezit van Franco van Wijnegem. Het cijnsgoed met heerlijke rechten kwam circa 1400 in bezit van de familie van Berchem en vermoedelijk bewerkten Willem of Costen het gebroekte en maakten zij een afwatering naar de Schijn mogelijk. Een omwaterde verdedigingsschans werd opgeworpen en ook voorzien van gebouwen, die reeds in 1438 werden hersteld. De goederen van Jan van Berchem werden in 1545 verbeurd verklaard ten voordele van de vorst. Alvaro d'Almaras en Willem van de Werve kochten reeds in 1545 deze goederen op. Enkele maanden later werd Willem van de Werve de enige bezitter van "Hof ten Broecke", toen beschreven als omwaterd stenen huis met toren, cijnsboek, laathof en hoeven. Ook kwam hij in 1559 in bezit van de heerlijkheid Schilde zodat het "Hof ten Broecke" de zetel werd van de heerlijkheid. Bleef bij de familie van de Werve tot Karel Bruno van de Werve in 1722 de heerlijkheid Schilde en het kasteel verkocht aan baron Paolo Jacomo de Cloots.

Vermoedelijk liet Willem van de Werve na 1559 het kasteel herbouwen of verbouwen. Beschadigd in 1702-1704. Onder P.J. de Cloots (1722-1725), baron J.A. Van Hove (1728-1740) en hun weduwe Joanna de Pret werden het domein en het kasteel tussen 1723 en 1756 grondig gewijzigd. Hovingen, priëlen, dreven, waterpartijen, fonteinen en een grote vijver werden aangelegd. Een sluis op de Schijn zorgde voor het behoud van het waterpeil en een Chinese toren met pompinstallatie diende om de fonteinen en watervallen te doen werken.

De toegang tot het domein vanaf de Turnhoutsebaan, namelijk de Bellevuedreef, werd aangelegd in 1750-1751. Het kasteel werd onder handen genomen door architecten en beeldhouwers Jan Pieter van Baurscheit de Jonge, Willem Ignatius Kerricx, Michiel van der Voort, kunstsmid Cornelius Marckx van Kontich en meester-metser Jacob Godefrooy van Deurne. Domein bleef in handen van de familie van de Werve en Henri van de Werve liet tussen 1876 (eerste steenlegging op 12 oktober 1876) en circa 1891 het kasteel herbouwen in eclectische stijl naar ontwerp van H. Parent. Het interieur werd verrijkt met historische schilderingen over de geschiedenis van de familie, over Schilde en Antwerpen, uitgevoerd door de schilders G. Guffens en J. Swerts en de glasschilders P. Van de Ouderaa, A. Stalens en A. Janssens. Ook het domein werd gewijzigd en onder meer voorzien van een steiger aan de vijver, de zogenaamd "Tempel van Venus" en het paviljoen "Bobine-les-bains".

Na de dood van Françoise de la Boessière-Thiennes, echtgenote van Gaston van de Werve, werden circa 500 hectare verkocht aan de N.V. Compagnie Immobilière de Belgique en de gemeente Schilde kocht het kasteel en het park op 26 juni 1953. Kort daarop werd het kasteel echter gesloopt.

Domein toegankelijk via een bakstenen boogbrug met ijzeren leuning en poort uit het tweede kwart van de 18de eeuw (?) naar ontwerp van Willem Ignatius Kerrickx en met steen geleverd door Jean Baptiste Lisse. De heden verdwenen brugleuningen en hek van 1736 werden uitgevoerd door Cornelius Marckx naar ontwerp van Pieter Jan van Baurscheit de Jonge. Poort met vier geblokte pijlers voorzien van geprofileerde panelen met rocaille versiering en schachtringen, onder dekplaat en vaasvormige bekroning (bij twee pijlers). Hiertussen een eenvoudig ijzeren hek. Axiaal gelegen funderingen van het gesloopte kasteel namelijk gecementeerde en vlak afgedekte bakstenen constructie met getraliede kelderopeningen, schietgaten en rondboogvormige openingen.

Ten oosten deels ommuurde moestuin toegankelijk via poort uit de 18de eeuw met geblokte pijlers op vierkante sokkels, onder dekplaat en vaasvormige bekroning, waartussen sierlijk smeedijzeren hek.

Rechthoekige oranjerie, aan noordzijde moestuin, bestaande uit rechthoekig gebouw met noordgevel van negen traveeën en één bouwlaag onder schilddak (Vlaamse pannen), uit de tweede helft van de 18de eeuw, hersteld door de Kring voor Heemkunde vanaf 1971. Ontpleisterd bakstenen gebouw. Penanten met verdiepte bakstenen pilasters onder hoofdgestel met kordonlijst. Grote rechthoekige vensters op lekdrempels. Rondboogpoorten bij drie middentraveeën in bepleisterde omlijsting met imposten, sluitsteen en waterlijst. Zuidgevel met centrale identieke rondboogpoorten en recent aangebrachte rondboogvensters. Flankerende oostelijke woning van twee bouwlagen onder zadeldak (Vlaamse pannen), uit het vierde kwart van de 19de eeuw (?). Gecementeerd (?) bakstenen gebouw; rechthoekige muuropeningen.

Ten zuidoosten gelegen ruïne badhuis uit het vierde kwart van de 19de eeuw, bestaande uit rechthoekige constructie met dubbele hardstenen zuilenrijen met polygonale sokkels en kapitelen voorzien van voluten en cartouches. Ruïne van zogenaamd "Tempel van Venus", op eilandje in het zuidoostelijk gedeelte van de vijver. Hardstenen zuilen op vierkante sokkels, onder Dorische kapitelen en dekplaten.

  • BOUSSE A., Geschiedenis van Schilde, Schilde, s.d. [1983], 493-527.
  • PRIMS F., Studies over Schilde en de Kempen 18. Schilde - Ten Broecke, in Bijdragen tot de geschiedenis. Inzonderheid van het oud hertogdom Brabant, jaargang XLVII, 3de reeks, dl. XVI, afl. 1-4, Antwerpen, 1964,71-83.
  • PRIMS F., Studies over Schilde en de Kempen 19. De vrouwen van Schilde Ten Broecke in de XVIIde eeuw, in Bijdragen tot de geschiedenis. Inzonderheid van het oud hertogdom Brabant, jaargang XLVII, 3de reeks, dl. XVI, afl. 1-4, Antwerpen, 1964, 84-92.
  • PRIMS F., Studies over Schilde en de Kempen 33. Schilde klein Versailles, in Bijdragen tot de geschiedenis. Inzonderheid van het oud hertogdom Brabant, jaargang XLVII, 3de reeks, dl. XVI, afl. 1-4, Antwerpen, 1964, 150-153.
  • PRIMS F., Studies over Schilde en de Kempen 34. De sluis van de heer van Schilde, in Bijdragen tot de geschiedenis. Inzonderheid van het oud hertogdom Brabant, jaargang XLVII, 3de reeks, dl. XVI, afl. 1-4, Antwerpen, 1964, 154-157.

Bron: PLOMTEUX G., STEYAERT R. & WYLLEMAN L. 1985: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Antwerpen, Arrondissement Antwerpen, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 10n3 (Ru-Z), Brussel - Gent.
Auteurs:  Wylleman, Linda
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Je kan deze tekst citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Domein Hof ten Broecke [online], https://id.erfgoed.net/teksten/14112 (geraadpleegd op ).