Burgerhuis in art nouveau

Tekst van Burgerhuis in art nouveau (https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/7671)

Burgerhuis in art-nouveaustijl gebouwd in opdracht van Antoon Moortgat, naar een ontwerp door architect Jules de Lattin uit 1913 (inscriptie). Antoon Moortgat (Antwerpen, 1862-Braunschweig, 1927), was van 1895 tot 1899 hoofdredacteur van de Antwerpse liberale kranten De Koophandel en De Nieuwe Gazet, waar hij werd opgevolgd door August Monet. Op zijn journalistieke loopbaan volgde een benoeming tot griffier van de Handelskamer. In vrijzinnige kring stond de Vlaamsgezinde Moortgat bekend als dichter, toneelauteur en -vertaler, en als lid van het Taalverbond, een vereniging van overwegend liberale letterkundigen. Het genot van de nieuwe woning was van korte duur. Vanwege zijn benoeming in 1918 tot directeur van de pas vervlaamste Hoogere Handelsschool in Antwerpen, werd Moortgat na de Eerste Wereldoorlog veroordeeld voor activisme. Hij week echter uit naar Duitsland, waar hij in ballingschap overleed.

Het gebouw dat aan het type van de stadsvilla beantwoordt, valt op door zijn pittoreske volume en rijke detaillering. De bouwstijl houdt het midden tussen een art nouveau van vermoedelijk Duitse inspiratie en de cottagestijl, vermengd met een vleugje Japonisme. In die zin behoort de woning Moortgat tot de meest excentrieke, moeilijk te categoriseren uitingen van de art nouveau in Antwerpen. Opmerkelijk genoeg is dit op één na het enige gekende bouwwerk van Jules de Lattin, die slechts zeer kortstondig, vóór de Eerste Wereldoorlog, als architect actief lijkt te zijn geweest. Een jaar eerder ontwierp hij twee gekoppelde woningen in de Cuperusstraat, die evenzeer blijk geven van een onorthodoxe, assemblage-achtige stijlbenadering.

De rijwoning in halfopen bebouwing, met een gevelbreedte aan de straat van twee ongelijke traveeën, omvat een souterrain en twee bouwlagen onder een complex zadeldak. Het gevelfront onderscheidt zich door een volledig natuurstenen parement, daar waar het gebouw verder in baksteenbouw met een decoratief metselverband is opgetrokken. Oorspronkelijk contrasteerde de bleke tint van de natuursteen, met het in een donkere toon gelakte of geverniste houtwerk, verlevendigd door de veelkleurige glas-in-loodramen. De dakbedekking in diagonaal geplaatste rode tegelpannen, is vermoedelijk nog de oorspronkelijke. De gevelcompositie legt de klemtoon op de hoekpartij, die ter hoogte van de begane grond als een halfronde portaalloggia met luifel en zuilen is uitgewerkt, en hogerop wordt ingesnoerd tot een overhoekse erkertje met afdak. Houten bow-windows waarboven aan de straatkant een drielicht met afgeschuinde hoeken en smeedijzeren balkonnetjes, markeren de flankerende traveeën. De rijke decoratie, die de structuur van de gevel ondersteunt, bestaat uit zowel gestileerde als naturalistische florale motieven, aangevuld met typische parellijsten. Verwerkt tot friezen, medaillons of rozetten, sieren zij op organische wijze de zuilbases, kordons en penanten, het portaal en het hoofdgestel. Het markante silhouet van het gebouw berust verder op de typisch golvende, overstekende bedaking met sierlijke windborden en opvallende dakkapellen, waarvan een Japanse sfeer uitgaat. Het houtwerk van de deur en vensters is bewaard, inclusief het glas in lood in de bovenlichten en de windschermen van het portaal. Bijzonder fraai is het smeedijzeren voortuinhek, met postamenten in de vorm van een obelisk. De garage in het souterrain werd later ingebracht.

De plattegrond beantwoordt aan de klassieke typologie van het burgerhuis, waarbij het souterrain met dienstingang oorspronkelijk ruimte bood aan een spreekkamer of kantoor en de keuken. Op de begane grond wordt de doorlopende suite van woonkamer, eetkamer en salon met overdekt terras, geflankeerd door de vestibule en het trappenhuis. De bovenverdieping telt drie slaapkamers, een badkamer en een terras. De woning is uitgerust met een keukenlift.

  • Stadsarchief Antwerpen, bouwdossier1913#2945.
  • S.n. 1913: Villa Avenue Van Put 8 Anvers, Album de la Maison Moderne 5, 39-40.
  • SIMONS, L., BRANS, J. & SOMERS, M. 1998: Moortgat, Antoon, in DE SCHRIJVER, R., Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Beweging. Deel 2, Tielt, 2095-2096.

Auteurs:  Braeken, Jo
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Je kan deze tekst citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Burgerhuis in art nouveau [online], https://id.erfgoed.net/teksten/139792 (geraadpleegd op ).