Voor de 12de eeuw werd de stad vermoedelijk beveiligd door de Dijle en een staketsel lopende van de Aardappelmarkt tot de Redingenstraat.

De tot volle bloei gekomen stad moest echter voorzien worden van een degelijke versterking. Na de toelating door Godfried III werd een eerste stadsmuur opgericht waarschijnlijk tussen 1156 en 1161 en zeker voltooid voor 1165, jaartal waarop met de bouw van de Sint-Michielskerk op de poort van de Graanmarkt begonnen werd. De omheiningsmuren van kalkzand- en ijzerzandsteen in groot verband gebruikt, werden gebouwd op opgehoogde grond met een gracht ervoor, behalve langs de Dijle; onderbouw bestaande uit pijlers, verbonden door steekbogen; aan de stadszijde, gekanteelde ringmuur met weergang op boogkluizen; omwalling verdedigd door eenendertig torens; verbinding met buitenwijken door middel van elf poorten, die tijdens de tweede helft van de 18de en begin 19de eeuw gesloopt werden; wallen vanaf 14de eeuw verkocht, en bij privé eigendommen gevoegd. Belangrijke overblijfselen van de eerste omheining behouden in het Sint-Donatiuspark, de Schapenstraat, de Redingenstraat, in de tuin van het Paridaensinstituut, de Janseniustoren, in het Sint-Pietershospitaal, het Handbogenhof, de Karel van Lotharingenstraat.

De Janseniustoren (1616-1617): dubbele waterpoort aanleunend tegen de eerste ringmuur in de tuin van het voormalige Hollandcollege (heden Paridaensinstituut), gebouwd over de Dijle en deze controlerend; een tijd lang bewoond door de schrijver van het beroemde "Augustinus" (1640).