Kasteeldomein Brustem

Tekst van Kasteeldomein Brustem (https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/200382)

Neo-Vlaams renaissance kasteel met kasteelpark in landschappelijke stijl, naar ontwerp van Josse Schadde uit 1879. Bij het kasteel horen dienstgebouwen, mede naar ontwerp van Saintenoy.

Het oude kasteel, waarvan de site behouden bleef ten noorden van het huidige gebouw, figureert in de Atlas van de goederen van Averbode als een gesloten complex met binnenplaats en drie torens met neerhof.

In 1879-1884 werd ten zuidwesten van de oude site, een nieuw kasteel (met landschappelijk park) gebouwd in opdracht van Théodore Ernest de Pitteurs-Hiegaerts (1835-1903). Het kasteel werd door een brand in 1938 getroffen, maar in 1941 vereenvoudigd heropgebouwd. Baksteenmetselwerk met knipvoegen en met picturale aanwending van witte natuursteen bestaande uit speklagen, hoekstenen, omlijstingen van deuren en vensters, balkons, kroonlijsten en sokkel. Het telt twee bouwlagen op een verhoogde kelderverdieping, onder leien schilddak met dakkapel, ter vervanging van het scherp en hoog zadeldak, voorzien van monumentale schouwen en dakkapellen, afgewerkt met trapgevels. De uitspringende toren in de noordoostelijke hoek en de lagere toren in de zuidgevel bleven bewaard. De wintertuin, een fraaie constructie met bakstenen onderbouw, leien dak en volledig beglaasde gevel met vermoedelijk gietijzeren kolommen, werd niet meer heropgebouwd. De oostgevel is als voorgevel uitgewerkt, brede toegangstrap met perron naar portiek van drie traveeën met rondbogen, vierkante zuilen met renaissancistische decoratie-elementen, met balusterbalkon. Het perron, beveiligd met smeedijzeren hek met gebogen beloop, verankerd in de zuilvormige sokkels met bol, die twee lantaarns van gietijzer dragen. In het medaillon van het hek zijn de initialen van de bouwheer Pitteurs Hiegaerts als monogram 'HP' verwerkt. In de zuidgevel bleef de klokgevel in renaissancestijl van brandschade gespaard.De breukstenen verharding aan de voet van het kasteel dateert vermoedelijk van de wederopbouw.

Dienstgebouwen: verzorgde architectuur in neo-Vlaamse renaissancestijl. De oostelijke vleugel bevat de inrijpoort naar een gekasseide binnenplaats waarrond de aanhorigheden met dienstwoningen, stallen, werkplaatsen en een wagenhuis liggen. In de houten luifel boven de deur in de noordgevel van de noordelijke vleugel is het bouwjaar 1882 en het monogram HP uitgewerkt. Bakstenen gebouwen met picturaal gebruik van natuursteen. Het wagenhuis telt drie poorten, is afgewerkt met een dubbele bakstenen tandlijst met dropmotief en heeft een hoog schilddak en een houten laadvenster. De hand van Paul Saintenoy menen we te herkennen in de vormgeving van de luifel, het monogrammen van de cijfers van het bouwjaar.

De kaart van het Dépôt de la guerre (1886) toont het oude hof naast het nieuwe kasteel. De strakke oude wal liep nu naar het westen uit tot een langgerekte vijver, met een brug en een pad dat aansloot op het kruisende meesterpad van de nieuwe moestuin. Die was ommuurd en op de vierde zijde begrensd door de westelijke arm van de oude U-vormige wal. Daarnaast aanwezigheid van het ijshuis (nog bestaande) en een serre of paviljoen. Het park bestond uit hooiland met bomen, gebogen lanen en een zichtas naar het zuidoosten.

Op de stafkaart van 1934 is de bebouwing van het oude hof volledig verdwenen, de verbinding tussen vijver en oude wal is gedempt, de plattegrond van het nieuwe kasteel en van de aanhorigheden zijn gewijzigd, alsook het padenpatroon in het park.

Recente toegang vervangt oudere toegangsweg. De landweg naar de site van het vroegere, nu verdwenen kasteel (nu weide), herkent men van de kaart van 1896. In situ treft men er een restant aan van een bakstenen pijler.

Het huidig langgerekt landschappelijk park met uitgestrekte vijvers is goed bewaard. De resterende L-vormige arm van de wal van het oude kasteel is geïntegreerd in het afwateringssysteem. De noordelijke arm werd gedempt. Centrale weilanden met bomengordel aan de rand, twee lanen van eiken met boomgaarden ten zuiden en het parkbos. 'Natuurlijke' loofgang als overdekte wandeling rond de vijver.Het zuidelijk grasveld is vandaag boomgaard.

Het park vertoont uitgesproken ontwerpkwaliteiten zodat men zich mag afvragen of men er niet de hand in kan zien van Fuchs.

Verwilderde moestuin uit de bouwperiode van het kasteel met hoge bakstenen fruitmuren, witgekalkt en afgewerkt met een tandlijst en ezelsrug. Elk van de drie zijden heeft een toegangshek. De smeedijzeren hekken zijn gevat tussen vierkante muurpijlers. De hekken hebben vierkante stijlen, onder-, tussen-, en dubbele bovenregels en makelaars, bekroond met een acanthusknop. De ronde spijltjes zijn gepunt, de spijlen lopen uit op lanspunten en vertonen een klimmend beloop naar de makelaars, opgevangen door een krul. De vierde zijde is begrensd door de behouden westelijke arm van de nu L-vormige oude kasteelwal.

  • Maastricht, Rijksarchief in Limburg, nummer 850312-01-01.
  • Foto H.L. Mordang, bewaard in het archief van de cel Limburg van de Afdeling Monumenten en Landschappen.Hasselt.
  • Primitief kadasterplan, s.d., R. Van de Velde. Legger van 1844. Archief van het Kadaster, Kadastrale opmetingsschets van 1847, 1884, 1941.
  • BROUWERS J., De heren van Brustem, in Het oude Land van Loon, 1988.
  • DRIESEN W., RASKIN L., Het Provinciehuis te Hasselt, in Het Tijdschrift van het Gemeentekrediet van België, nr. 196, 1996.
  • MEUL V., Joseph Schadde 1818-1894, academicus en historiserend bouwmeester in de tweede helft van de 19de eeuw, in M&L, 1994, nr. 6.
  • POPLIMONT C., La noblesse belge, deel 1, Brussel, 1854.
  • VAN ERMEN E., Het kaartboek van Averbode 1650-1680, (Cartografische en Iconografische Bronnen voor de Geschiedenis van het Landschap in België), Brussel, 1997, p. 132. De atlas is bewaard in het Algemeen Rijksarchief, Kerkelijk archief van Brabant, nummer 5009.

Bron: Beschermingdossier DL002309
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Je kan deze tekst citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Kasteeldomein Brustem [online], https://id.erfgoed.net/teksten/125085 (geraadpleegd op ).