Goormolen met molenaarswoning

Tekst van Goormolen met molenaarswoning (https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/12296)

Monumentale molen, beeldbepalend voor de omgeving en een oriëntatiepunt van Turnhout. Bovenkruier met bakstenen kuip, bestaande uit vier zolders, onder sterk vervallen, afgeronde kap; eertijds gebruikt als korenmolen, olie (smout)- en schorsmolen. Vermelding circa het vierde kwart van de 14de eeuw van een houten standaardmolen, eigendom van het kasteel van Turnhout; eertijds met omwalde motte, verbonden met de gracht "meirgoren"; in 1462 vervangen door een nieuwe standaardmolen met rosmolen; na brand van circa 1776.

Vermoedelijk pas circa 1787 (moerbalk met datering "1787") vervangen door de huidige stenen stellingmolen, gebouwd door M. Geens naar ontwerp van J. Hoffen, meestermolenmaker en directeur van de molens van de Prins van Oranje binnen de stad Breda; in 1879 sprake van een "olie-, graan- en bloemmolen... voorzien van vijf koppelen steenen...huizing... met groote graanzolders, stallingen, schuur en verdere gebouwen, grooten hof en vijver..."; in 1934 als aanhorige gebouwen "huizing, herbergcafé en tramhalte, poort, open plaats, aangebouwde machinekamer"; circa 1944-1945 oorlogsschade, zie de vijf kanonschoten in de noordzijde; tot circa 1949-1950 afgestemd op windkracht; in 1953 verwijdering van de molenwieken en nadien ook van de houten galerij met kruiwerk, zie de bewaarde, arduinen kraagstenen van de omlopende galerij.

Twee korfboogpoorten met arduinen sleutel, één met gepikte vleugeldeuren, de ander deels gedicht waarvan vleugeldeuren met inkervingen bewaard; onregelmatig verdeelde, rondboogvensters en -deuren, deels gedicht, deels met bewaard houtwerk. Vloeren op zware moerbalken, sommige met mooie balkslof; enkel eerste zolder met kinderbalken; gebogen eikenhouten trappen; kap werd op paternosterring (houten rollen tussen kap en romp) door middel van hefboomsysteem vanop de stelling verkruid; roerend werk vrijwel bewaard van vangwiel tot maalstenen onder meer nog drie koppels stenen, tevens molensteen in gekasseide molendoorgang. Molen in verwaarloosde toestand.

Ten noorden aanpalend maalderijgebouw, in werking tot 1955-1956: één koppel molenstenen bewaard in houten maalkast, aangedreven door dieselmotor. Kleine bijgebouwen onder andere machinekamer, paardenstallen, vervallen magazijn,....

Molenaarshuis, eertijds tevens herberg met bus- en tramhalte; dubbelhuis van vijf traveeën en één bouwlaag onder zadeldak (nok parallel aan de straat, mechanische pannen), opklimmend tot het vierde kwart van de 19de eeuw of eerste kwart van de 20ste eeuw. Bakstenen lijstgevel met knipvoegen en muurbanden van gesinterde baksteen op gecementeerde plint; baksteenlijst; witgeschilderde, gecementeerde fries met sporen van voormalig opschrift; houten kroonlijst op klossen; verankerde zijpuntgevel. Getoogde muuropeningen. Gekasseide poortdoorgang met houten zoldering op balken. Sobere achtergevel met laadluik boven poort; recentere aanbouw; tuin met tuinmuur waarin doorgang.

  • Afdeling Ruimtelijke Ordening, Huisvesting en Monumentenzorg Antwerpen, Cel Monumenten en Landschappen, archief, dossier A/0589.
  • DE KOK H. 1980: Gids voor het oude Turnhout en omgeving, deel 1, Stad Turnhout, Antwerpen, 251-254.
  • SCHELLEKENS J. 1949: Turnhout. De Hoofdstad van de Kempen, Zaltbommel, 150.
  • S.N. 1979: De Belgische Molenaar. Levende Molens LXXIV.7, 8, 9, 10.
  • S.N. 1983: De Belgische Molenaar. Levende Molens LXXVIII.3.
  • S.N. 1984: De Belgische Molenaar. Levende Molens LXXIX.2.

Bron: DE SADELEER S. & PLOMTEUX G. 1997: Inventaris van het cultuurbezit in Belgiƫ, Architectuur, Provincie Antwerpen, Arrondissement Turnhout, Kanton Turnhout, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 16n1, Brussel - Turnhout.
Auteurs:  Plomteux, Greet; De Sadeleer, Sibylle
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Je kan deze tekst citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Goormolen met molenaarswoning [online], https://id.erfgoed.net/teksten/12296 (geraadpleegd op ).