Klein Rusland

Tekst van Tuinwijk Klein Rusland (https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/121964)

Tuinwijk Klein Rusland bestaat uit Achille De Clercqlaan nummers 1-8, Albert Mechelincklaan nummers 1-17 en 2-16, Dimitri Peniakofflaan nummers 1-31 en 2A-26, Jozef De Tillouxlaan nummers 1-17 en 2-18, Kardinaal Mercierplein nummers 1-41 en 2-40, Koophandelsplein nummers 1-29 en 2-28, Opgeëistenstraat nummers 1-9 en 2-4, Schoolstraat nummers 1-7 en 2-24, Strijderslaan nummers 1-19 en 2-16, Verminktenlaan nummers 1-15 en 2-20 en Vrijwilligerslaan nummers 3-13 en 4-36.

Op de gronden aangekocht door de in 1920 opgerichte cel van de Nationale Maatschappij voor Goedkope Woningen en Woonvertrekken, ontwierpen architect Huib Hoste en urbanist Louis Van der Swaelmen een tuinwijk met 300 woningen, winkels, water- en energievoorzieningen, een sportplein en een vrijgezellenhome. Het uiteindelijk ontwerp omvatte 168 woningen, een hotel voor vrijgezellen en een watertoren. De bouw van de woningen naar ontwerp van Huib Hoste, werd toegewezen aan Napoleon De Meyer, aannemer uit Zelzate.

De naam Klein Rusland verwijst naar de Russische ingenieurs D. Peniakoff, directeur van de nabijgelegen aluminiumfabriek en zaakvoerder van de lokale maatschappij, en A. Veretennicoff, luitenant-generaal bij het keizerlijk Russisch leger, die als vluchteling in Zelzate terecht kwam en door bemiddeling van D. Peniakoff opzichter werd bij de bouw van de wijk. A. Veretennicoff werd ook de eerste bewoner van de wijk. Ook de architecturale vormgeving met gepleisterde kubistische volumes onder platte daken inspireerde tot de naamgeving.

Het aanlegplan van de tuinwijk toont een gevarieerd stratenpatroon met koppelwoningen en rijwoningen al dan niet met voortuinen, aan straten, rechte straten en straten met verspringende bouwlijnen, een laan en een plein, en met open tussenruimtes in de bouwblokken en openbaar groen.

De eerste 18 woningen, voltooid in 1923, werden gebouwd in baksteen en zijn afgedekt met een zadeldak. Het betreft de tweewoonsten Dimitri Peniakofflaan 1-3, 5-7, Kardinaal Mercierplein 1-2, Opgeëistenstraat 3-9, Vrijwilligerslaan 3-5, 7-9 en 2-4, 6-8, en het Vrijgezellentehuis. In het tweede lot (1922-1924) werden 74 huizen gebouwd in asbeton volgens het NONPLUS-systeem, afgewerkt met een pleisterlaag, en voorzien van een plat dak, in het oostelijk gedeelte van de wijk. Het derde lot, afgewerkt inn 1928, omvatte de bebouwing van 52 woningen in asbeton rond het Kardinaal Mercierplein en aan de Vrijwilligerslaan en 24 bakstenen huizen aan het kruispunt Vrijwilligerslaan en Opgeëistenstraat, rijhuizen aan de Dimitri Peniakofflaan en vier winkelhuizen aan het Koophandelsplein en de watertoren. Zowel de bakstenen huizen als de asbetonnen woningen zijn voorzien van houten blokramen met roedeverdeling, houten luifels en dakoverstek. De bewaarde ontwerptekeningen geven aanwijzingen over het kleurgebruik in de gevelarchitectuur.

Na de oorlogsschade van de Tweede Wereldoorlog werden in 1949-50 vijftien huizen aan het Kardinaal Mercierplein gerenoveerd en acht huizen van de Verminktenlaan heropgebouwd. In 1950 werd het hotel omgebouwd tot twee winkels, een stortbadinstallatie en vijf huizen, 15 huizen werden gerenoveerd. Bijna alle asbetonmuren kregen in de periode 1950 tot 1956 een bakstenen parement. De werken gebeurden onder leiding van de architecten Ch. en G. Hoge. Tevens werd een nieuwe huizengroep van 54 woningen en een school gebouwd. In 1963 werden alle woningen aan de Tweede-Gidsenlaan en 6 huizen in de D. Peniakofflaan afgebroken. In 1964 werden de winkelhuizen aan het Koophandelsplein vervangen door 3 appartementsblokken naar ontwerp van G. Bontinck, werd de watertoren gesloopt en werden de wegen nieuw bestraat met asfalt en bouwde men nog 16 nieuwe huizen. In 1985 werden de houten dakoversteken en bakgoten vervangen door PVC. In 1995-98 werd alle buitenschrijnwerk vervangen door PVC. Het hoekpand Strijderslaan 7, dat in privé-bezit is, is de enige woning met oorspronkelijke gevelafwerking en schrijnwerk die bewaard bleef.

  • S.N. 1995: Gewestelijke Maatschappij voor de Huisvesting van Zelzate, 1920-1925, Zelzate.
  • BUIJS J. s.d.: De tuinwijk Klein Rusland (1921-1928) te Zelzate, Studie naar de bouwtechnische en architecturale context, in opdracht van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Afdeling Monumenten en Landschappen, s.l..
  • VERDONCK A. s.d.: Oeuvrelijst van Huib Hoste: architect, stedenbouwkundige en publicist, Detailstudie van het doctoraatsonderzoek "De zoektocht van Huib Hoste naar de nieuwe betekenis van kleur in de architectuur", in opdracht van de Vlaamse Gemeenschap, s.l..

Auteurs:  Bogaert, Chris; Lanclus, Kathleen
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Je kan deze tekst citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Tuinwijk Klein Rusland [online], https://id.erfgoed.net/teksten/121964 (geraadpleegd op ).