Kasteel met omringend park gelegen op de grens met Hoboken, in 1911 gekocht door de stad Antwerpen en ingericht als stedelijke begraafplaats, officieel in gebruik in 1921.

Historiek

Een hoeve in bezit van Jan van Wilrike of van Sconsele werd een eerste maal vermeld begin 14de eeuw; in 1540 is er sprake van een "steenen huysinge...geh. Schoensele", rond 1545 in opdracht van Gaspar Ducci verbouwd tot "... seer costelycke huysinghe", zodat het goed in 1578 beschreven werd als een "stenen huizing van plaisantie met bogard, warande, grachten..." .

Het goed kende diverse eigenaars, aanpassingen en vergrotingen; zo werkte onder meer J.P. Van Baurscheit de Jonge in 1733-1740 aan niet volledig of niet uitgevoerde veranderingswerken van het kasteel. Onder de familie della Faille de Nevele-du Bois (1779-1825) werd het kasteel verbouwd, vermoedelijk na 1801; in 1825-1911 was Schoonselhof in handen van de familie Moretus.

Beschrijving

Aan Krijgsbaan (grondgebied Hoboken): klein bakstenen ingangsgebouw onder rieten bedaking met aansluitende poort, naar ontwerp van E. Van Averbeke van 1921.

Ongeveer centraal in het domein gelegen, omgracht kasteel in laat-classicistische stijl uit eerste kwart 19de eeuw met voormalig neerhof, opklimmend tot 16de eeuw, ten westen van de omgrachting. Bepleisterd en witgeschilderd kasteel van twee bouwlagen + souterrain onder leien (afgewolfde) zadeldaken op U-vormige plattegrond. Strakke lijstgevels van negen of vijf traveeën horizontaal gemarkeerd door een doorlopend arduinen kordon, een gelede architraaf en een houten kroonlijst op klossen. Noordgevel met vooruitspringende zijtraveeën verbonden door een breed balkon op Dorische zuilen. Zuidgevel met middenrisaliet onder driehoekig fronton met uurwerk. Rechthoekige vensters met persiennes op afzonderlijke lekdrempels en rondboogdeuren met geprofileerd hardstenen beloop op doorgetrokken imposten, brede bordestrappen. Rechthoekige dienst- en kelderingang in westgevel. Grondig aangepast interieur met bewaarde plafondschilderingen. Ten zuiden verzorgde formele tuin met classicistische beelden.

Ten westen van de omgrachting: huidige opslagplaats in voormalige "Neerhoeve", mogelijk opklimmend tot 1545, met smeedijzeren ingangspoort tussen zware hardstenen pijlers in Lodewijk XV-stijl ten westen. Oorspronkelijk hoevegebouw met gesloten opstelling rondom rechthoekig erf, heden met recent aanbouwsel aan westzijde en verbouwde zuidelijke achtergevel (centraal gedeelte). Aangepaste vleugels van één bouwlaag onder leien zadeldaken, in traditionele stijl. Verankerde bakstenen lijst- en puntgevels (hoeken van noordelijke en zuidelijke buitengevels) met deels bewaarde zandstenen speklagen, steigergaten, negblokken, omlijstingen en lateien. Voorts vernieuwde beluikte kruiskozijnen, latere rechthoekige of rondbogige vensters en brede rondboogpoorten. Binnenplaats met gedichte rondboogarcade (zuidzijde) en getrapte dakvensters. Interieur met bewaarde moer- en kinderbalken en oorspronkelijke dakspanten.

Ruim 84 hectare groot domein met bewaarde water- en bospartijen (onder meer "De Ster") ingericht als openbare stedelijke begraafplaats; eerste militaire begrafenis in 1914, officieel in gebruik vanaf 1921. Het sterk beboomde terrein wordt door geasfalteerde dreven en een doordacht afwateringssysteem van open kanalen ingedeeld volgens dambordpatroon met enkele lichte afwijkingen onder meer ter hoogte van perken P, R, S, T (zig-zagpatroon); het geheel van gemakkelijk bereikbare en omhaagde perken heeft een serene sfeer afwijkend van andere begraafplaatsen. De aanleg gebeurde naar voorbeeld van de begraafplaatsen van Bremen en Hamburg Ohlsdorf. Ook de dubbele omheining met een eenvoudig hek en afsluitende beplanting (hagen of struikgewas) is vooral geïnspireerd door Duitse en Nederlandse kerkhoven. Bij de opheffing van de vroegere begraafplaatsen (onder meer het Kielkerkhof in 1936) werden graven en grafmonumenten van bekende figuren naar hier overgebracht in zogenaamde Ereparken of als stadsmonumenten opgesteld tussen de perken. Schoonselhof biedt zo een staalkaart van indrukwekkende 19de- en 20ste-eeuwse grafmonumenten opgericht voor kunstenaars, politici, oorlogsslachtoffers...

Praalgraven en monumenten onder meer van 1894 door beeldhouwer J. Geefs en architect E. Geefs voor Leopold De Wael (1823-1892, perk N); van 1920 voor Peter Benoit (1834-1901, nabij perk Z1); van 1886 door beeldhouwer F. Joris en bronsgieter K. Steyaert voor Hendrik Conscience (1812-1883, park T), (1026); van 1917 voor Hendrik Leys (1815-1869, park U); voor Julius de Geyter (1830-1905) met bronzen beeld van F. Joris (nabij park U); voor Frans Mertens (1796-1867) en Karel Torfs (1808-1868, beide nabij park U); gedenkteken van 1832 voor maarschalk Gérard en Franse soldaten in 1831-1832 gevallen bij het beleg van het Zuidkasteel (park 6-7).