Pastorie en Vlaams Centrum voor Genealogie en Heraldiek. Voortuin afgesloten door lage bakstenen muur onder ezelsrug.

Geschiedenis

De vroegste vermelding van de pastorie van Handzame is te vinden in rekeningen uit het begin van de 18de eeuw. Op een kaart die mogelijk dateert uit de 17de eeuw is op dezelfde plaats echter reeds een omwald gebouw opgetekend. De pastorie is ook aangeduid op de Ferrariskaart (1770-1778) en op een kaart in het "Manschepe bouck van de heerlijkheid Wijnendale" (1774). Op beide kaarten is de pastorie afgebeeld als een gebouw met T-vormige plattegrond gevat in een vierkante omwalling waarvan de toegang gesitueerd is in de noordoostelijke hoek. Het primitief kadasterplan (circa 1829) geeft de pastorie weer als een rechthoekig gebouw parallel aan de straat. De vierkante omwalling is nu voorzien van twee toegangen, één aan de oostzijde (Kronevoordestraat) en één aan de noordzijde (kerk). Deze laatste was van op het Handzameplein bereikbaar via een dreef. De mutatieschets van 1877 toont de bouw van een parallel vrijstaand volume aan de zuidzijde. De omwalling was toen reeds gedempt. Circa 1900 wordt dit gebouw volgens het kadaster afgebroken en wordt de pastorie in dezelfde richting uitgebreid. In dit nieuwe volume dat nu het Vlaams Centrum voor Genealogie en Heraldiek huisvest, is een gerecupereerd wapenschild van de laatste abt van de abdij van Ename, Filips de Locquenghien (1780-1795), ingewerkt in de schouwmantel (de abdij van Ename bezat sinds 1085 het patronaatsrecht over de parochie) (zie foto). Een foto van 1910 toont de uitgebreide pastorie met beluikte vensters op de gelijkvloerse verdieping en voorzien van een voortuin langsheen de Kronevoordestraat. De voortuin is afgesloten door een lange bakstenen muur, waarin ter hoogte van de paneeldeur een smeedijzeren hek gevat is tussen twee vierkante bakstenen pijlers. Naar verluidt wordt de pastorie tijdens de Eerste Wereldoorlog beschadigd, maar is ze in 1922 reeds hersteld en opnieuw bewoonbaar. In de jaren 1970 is het gebouw in een vervallen toestand geraakt en wordt het niet langer gebruikt als verblijfplaats voor de pastoor. Eind jaren 1970 vindt het jeugdhuis "De Meeuwe" er nog even onderdak. In 1982 wordt het gebouw gerenoveerd naar het ontwerp van architect Lucien Cnockaert (Wervik) en opgesplitst in een ambtswoning voor de pastoor en een cultureel centrum (locatie van het Vlaams Centrum voor Genealogie en Heraldiek).

Oorspronkelijk volume (pastorie). Breedhuis met dubbelhuisopstand van vijf traveeën en twee bouwlagen onder een doorlopend zadeldak (bitumenleien). Verankerde gele baksteenbouw. Kwarthol en -bol geprofileerde bakstenen lijst onder dakrand. Rechthoekige muuropeningen onder rechte strek en gevat in een verdiepte vlakke omlijsting. In rechter zijgevel rechthoekige beluikte vensteropening. Vensters met vernieuwde blauwhardstenen onderdorpels en deur in vernieuwde witstenen omlijsting. Restant van smeedijzeren trekbel. Vernieuwd schrijnwerk, vermoedelijk naar oud model. Grondig gerenoveerd interieur.

Volume van circa 1900 (Vlaams Centrum voor Genealogie en Heraldiek). Verankerde rode baksteenbouw van twee traveeën en twee bouwlagen onder doorlopend zadeldak (bitumenleien). Gebruik van gele baksteen voor geprofileerde lijst onder dakrand. Uitspringende bakstenen plint. Achteraan dwarsgeplaatst volume van twee traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak (bitumenleien). Rechthoekige, beluikte (enkel gelijkvloers) vensteropeningen onder strek. Vernieuwde onderdorpels in blauwe hardsteen. Grondig verbouwd interieur. In schouw ingewerkt wapenschild (keramiek) van Filips de Locquenghien, de laatste abt van de abdij van Ename die sinds 1085 over het patronaatsrecht van de parochie beschikte.
Aanbouw van 1982. Rechts van de pastorie een laag geelbakstenen volume onder zadeldak (bitumenleien), gebruikt als garage en autostaanplaats. Links van volume van circa 1900, een éénlagig geelbakstenen gebouw van drie traveeën onder zadeldak met uitspringende bakstenen trapkoker tegen zijgevel. Aan straatzijde afgesloten door lage bakstenen muur onder ezelsrug en door smeedijzeren balustrade.

Achterliggende tuin afgesloten door deels bewaarde roodbakstenen muur met steunberen en afgedekt door dubbele rij rode Vlaamse pannen.