Site van het OCMW-rusthuis met restant van oude hoeve die circa 1833 ingericht werd als eerste ouderlingengesticht. De geschiedenis van het OCMW-rusthuis is verbonden met die van het klooster en hospitaal van de zusters van liefde.

Geschiedenis van de site

In 1833 wordt door de gemeente Kortemark in een oude hoeve (aangeduid op het primitief kadasterplan van circa 1828) een tehuis voor bejaarden, wezen en verlaten kinderen gesticht. Dit initiatief vloeit voort uit een testamentaire beschikking van landbouwer Pieter-Maximiliaan De Vloo: hij schenkt aan de dis van Kortemark een huis en landerijen om er een hospitaal - voor het verzorgen en bijstaan van ouderlingen, wezen, verlaten kinderen en zieken - te stichten. Ook dient er een devotiekapel gebouwd te worden met gedenkplaat met voorgeschreven tekst. In 1834 wordt deze zogenaamde 'devotiekapel van P.M. Devloo' gebouwd, in 1954 wordt ze afgebroken en vervangen door de huidige kapel van het rusthuis. De Zusters van Vincentius à Paulo uit de Handzamestraat bedienen aanvankelijk dit gesticht (een aantal zusters zouden er aanvankelijk gewoond hebben), en krijgen daar in 1841 ook officiële erkenning voor. Ten gevolge van een conflict verlaten de zusters het gesticht in 1848. Een aantal zusters keren op aandringen van de pastoor terug en stichten in 1849 een nieuwe congregatie, de Zusters van Liefde. Deze zusters nemen hun intrek in het reeds bestaande oudemannenhuis (akkoord tussen pastoor Lampe, de Commissie van het ouderlingengesticht en het Armenbestuur). In 1856 bouwt pastoor Lampe bij het tehuis een kapel toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw Onbevlekt Ontvangen. Deze kapel is afgebroken, wel is een gedenkplaat voor de oprichting van deze kapel bewaard in de huidige kapel van het rustoord. Bij de kadastrale mutatie van 1856 is de site reeds in eigendom van "de armen, Kortemark". In dat jaar worden "oudenmanhuis en plaats" vergroot (de gebouwen worden onbelastbaar) en wordt de kapel van pastoor Lampe gebouwd. Bij de hoeve is dan nog een boomgaard.

Omstreeks 1851 breidt het gesticht uit aan de oostzijde, dit dankzij giften van een weldoener. In 1859 bouwt pastoor Lampe aan de overkant van de straat een hospitaal dat hij nadien schenkt aan de Zusters van Liefde. De zusters verhuizen naar dit hospitaal en zijn voor hun huisvesting niet langer afhankelijk van het Armenbestuur. Aan het einde van de 19de eeuw wordt in het hospitaal voor wezen gezorgd en verblijven er begoede en dus betalende ouderlingen, zogenaamde 'tafeliersters'.

In 1872 is blijkens het kadaster het Kortemarkse "bureel van weldadigheid" eigenaar van de site. Er is reeds een "werkhuis". Bij de mutatie van 1895 worden zowel het "werkhuis" als het ouderlingentehuis, de boomgaard en de landgebouwen vergroot.

In augustus 1917 worden de zusters en de ouderlingen uit het gesticht gezet. In 1919 keren ze terug, het oudemannenhuis is niet zwaar beschadigd. Hetzelfde lot ondergaan de zusters, de wezen en de 'tafeliersters' van hospitaal en klooster.

Na de Tweede Wereldoorlog worden de gebouwen van het gesticht (de hoeve) als krotwoningen beschouwd. In 1954 worden de mannenafdeling en de oude kapel met de grond gelijk gemaakt, en wordt de eerste steen gelegd van het nieuwe OCMW-complex "Blijgaarde" dat in 1957 ingehuldigd wordt. Sinds 1993 werken de zusters en het OCMW-rusthuis niet langer samen. Deze hebben reeds in 1976 een eigen Rust- en Verzorgingstehuis "Godtsvelde" opgericht.

Beschrijving

Aan de straat, OCMW-rusthuisvleugel "Blijgaarde" van 1957, voortuintje met haag. Centrale vleugel van twee bouwlagen, met portaal in een geblokte blauwhardstenen omlijsting; geflankeerd door lagere vleugels onder pannen mansardedaken. Hierbij aansluitend, nieuwe OCMW-vleugel van 1975, zie inhuldigingsplaat in de inkom.

Kapel van 1955. Roodbakstenen kapel aansluitend bij de rest van het complex, onder bedaking (blauwe pannen) met dakschild en dakruiter.
Interieur: sobere witgeschilderde kapel met gedrukt tongewelf, rechthoekige apsis met drie oculi. Gedenksteen met volgende tekst: "DEEZE KAPELLE ALHIER GESTELT DOOR PIETER MAXIMILAEN DEVLOO, ZOON VAN PIETER JOSEPH EN VAN MARIE-JACOBA VANDENBULCKE, OVERLEDEN JONGMAN BINNEN CORTEMARCK OP 12 AUGUSTY 1833 DIE ALHIER DIT OUDEMANSHUYS HEEFT GESTIGT EN IN DES SELFS ONDERHOUD VOORZIET DEZE KAPELLE MOET HIER EEUWIG DUEREN BLYVEN STAEN". Drie kleine glasramen met centraal afbeelding van de kapel van 1834, links geflankeerd door tekst: "OM AAN DE WENS TE VOLDOEN VAN DE STICHTER VAN DIT TE-HUIS VOOR OUDERLINGEN WERD DEZE KAPEL GEBOUWD IN 1955", rechts geflankeerd door tekst: "BIJ DE NIEUWBOUW VAN DIT GESTICHT WERD DEZE KAPEL HIER GESTELD IN 1833 NOODZAKELIJK GESLOOPT IN 1954". Gedenkplaat met Latijnse tekst (hier in vertaling): "Als op 8 december 1854 Paus Pius IX, te Rome de leer betreffende de onbevlekte ontvangenis van Maria tot geloofspunt uitriep, was daar tegenwoordig L.J. Lampe, pastoor van Kortemark. Bij zijn gelukkige thuiskomst bouwde en versierde hij, op eigen kosten, deze kapel. De onbevlekte maagd ter ere en tot gedachtenis aan zijn bedevaart (…) 1855".

Achterin gelegen, twee bewaarde vleugels van de oude hoeve/ ouderlingentehuis. Eén vleugel is als dusdanig reeds aangeduid op het primitief kadasterplan (circa 1828). L-vormige opstelling van de witgeschilderde lage bestanddelen onder pannen zadeldaken. Eén vleugel is volledig bewaard maar zwaar verbouwd tot onder meer garages. De andere vleugel bevindt zich in een ruïneuze toestand, rechts gaaf bewaard gedeelte met zijpuntgevel met aandak met vlechtingen en steunberen. Half dichtgemetseld poortje, waarboven laadvenster onder klimmend dak, rechts hiervan wagenhuispoort.