"'t Croonken", historische hoeve bestaande uit losse bestanddelen op een mooi onverhard erf, gelegen langs het tracé van de oorspronkelijke Oosternieuwweg. De Oosternieuwweg heeft geen brug over het kanaal, waardoor het noordelijke stuk "verdonkerd" of niet in gebruik was. Door het aanleggen van de spoorlijn Brugge-Oostende op grondgebied van Varsenare in 1838, werd de Oosternieuwweg op een tweede punt afgesneden. De twee hoeves die toen langs dit stuk van de Oosternieuwweg gelegen waren, waren enkel vanaf de Westernieuwweg bereikbaar. De huidige adressering van "'t Croonken" gaat hiervan uit.

Historiek

De vroegste vermelding van deze hoeve dateert van circa 1494. Op de kaart van Pourbus van 1571 wordt op deze plaats een alleenstaand hoevegebouw weergegeven. De benaming van de hoeve als "'t Croonken" verschijnt voor het eerst in 1626, in een leenboek van de heerlijkheid Wijnendale. De kaart van Ferraris (1771-1778) laat drie dicht op elkaar staande, in U-vorm opgestelde hoevegebouwen zien op een deels omhaagd erf met ten zuiden daarvan een ruime boomgaard. De weergave in een kaartenboek van 1808-1810 bevestigt deze samenstelling: gebouwen op een erf tegen de straat aan, met grote aansluitende boomgaard ten zuiden, boerenhuis ten noorden met aansluitend L-vormig volume met schuur en stallen, ten oosten daarvan het losstaande stalgebouw, ten noorden een bakhuis. Het primitief kadasterplan van 1834 geeft de bouw van twee kleine volumes ten zuiden van het erf weer, en twee aanbouwen ten noorden aan het hoofdvolume. In 1878 wordt de bouw van een nieuw bakhuis geregistreerd, een nieuwe stal en en aantal wijzigingen aan het L-vormige gebouw. In 1945 worden de kleine bijgebouwtjes gesloopt en wordt de hoeve uitgebreid met een aantal loodsen aan noord- en oostzijde van het erf. Anno 2005-2006 in renovatie.

Beschrijving

Zeer mooi gelegen historische hoeve in open polderlandschap, met gebouwen die door hun U-vormige semigesloten opstelling en een gevarieerd dakenspel een mooi sprekend geheel vormen. Groot onverhard en begraasd erf, afgezoomd met bomen onder meer knotwilgen, met ten zuiden een poel en resten van de boomgaard.

Bakstenen gebouwen onder pannen zadeldaken (Vlaamse pannen). Boerenhuis (nok haaks op straat) in helrode baksteenbouw ten noorden, vier (drie + één lagere) traveeën en een haakse aanbouw ten noorden waarin een hoogkamer van twee traveeën zit, in de zijpuntgevel door een steunbeer gestut. Het aandak van de opkamer werd bij de renovatie weggehaald. Witgekalkte lijstgevels met gepekte plint, erfgevel met licht getoogde muuropeningen, tot voor de renovatie met beluikte vensters, in de vierde travee getralied. Ook de vensteropeningen aan de achterkant van het huis (onder meer de opkamer) waren oorspronkelijk getralied.

Ten westen bij het woonhuis aansluitende witgekalkte paardenstal van drie traveeën, bij de renovatie bij het woonhuis opgenomen; oorspronkelijk gedeelde staldeur en smal venster, nu grote vensteropeningen in elke travee.

Bij de paardenstal aansluitend, een rood bakstenen volume met dubbele dwarsschuur en stallen, zadeldak met ten westen een dakschild. Westelijke muur met vier steunberen gestut; luchtgleuven in erfgevel. Oorspronkelijk groen geschilderd schrijnwerk; schuurpoorten over de volledige muurhoogte, lage staldeuren.

Ten westen van het erf, een schuurvolume in rode baksteen onder zadeldak (nok parallel aan de straat), met een lage aanbouw verbonden met het langgestrekte volume van huis, schuur en stallen. Enkelvoudige dwarsschuur met oorspronkelijk groen geschilderde schuurpoorten. Zijpuntgevels met aandaken en muurvlechtingen, in geveltop een luchtgleuf. De erfgevel heeft centraal een hoge schuurpoort, luchtgleuven en kleine stalvensters. De straatgevel (west) is door een steunbeer gestut, en wordt door een lagere rechthoekige poortopening en enkele deels gedichte luchtgleuven geopend. Ten zuiden aansluitende aanbouw met stallen, onder schilddak.

Ten oosten van het erf, een vrijstaand langgestrekt stalvolume in baksteenbouw onder pannen zadeldak (nok parallel aan de straat), waarvan de verschillende baksteenkleuren de talrijke verbouwingen in 19de en 20ste eeuw weergeven. Licht getoogde muuropeningen met groen geschilderd schrijnwerk, gedeelde staldeuren en kleine vensters. Groot radvormig uilengat in zuidelijke zijpuntgevel.

Ten noorden van het woonhuis, een haaks op het huis ingeplant bakhuis in oranje/bruine baksteen onder pannen zadeldak.