erfgoedobject

Priorij Onze-Lieve-Vrouw Ten Troon

bouwkundig element
ID
85527
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/85527

Juridische gevolgen

Beschrijving

Eertijds een abdij met hoogstaand geestelijk en cultureel peil, gesticht in 1414 door ridder Arnold (of Aert) van Crayenhem en vrouwe Johanna van Steyvoort, zie gemeente-inleiding; de bijhorende kerk zou hun grafkerk zijn. Heden deels herleid tot een ruïne en als toegankelijke enclave gelegen in de Britse militaire basis.

Het klooster werd gebouwd op de plaats zogenaamd "Hulsdonk", aan de oude weg van Grobbendonk naar Herentals en behoorde tot de Windesheimerorde (augustijnen); de stichting nam een hoogstaande geestelijke en kunstambachtelijke vlucht, voornamelijk op het gebied van de boekverluchting. Nieuwe bloei na de vernietiging en plunderingen van 1572-1579, doch verbeurd verklaard tijdens de Franse Revolutie; naderhand in gebruik als hoeve, waarbij de kerk als schuur werd ingericht; in 1898 werd de kerk definitief door brand verwoest. In 1931 kerk aangekocht door Floris Prims die ze in 1950 overmaakte aan het aartsbisdom Mechelen; in 1992 overgedragen aan de gemeente Grobbendonk die het beheer op haar beurt overdroeg aan de natuurvereniging v.z.w. "De IJsvogel". Deze vereniging begon in 1993 met opgravingen, gevolgd door restauratie van de kerkruïne. De overige gebouwen, met name de resten van het voormalige klooster, zijn heden privébezit.

Resten nog de kerkruïne, de oostelijke kloostervleugel en de afsluitingsmuur met ingangspoort, alle opklimmend tot de 15de eeuw; samen met een meer recente, doch sterk aangepaste vleugel gegroepeerd rondom een deels gekasseide, deels met gras begroeide binnenplaats.

Kerk ten zuiden: de oorspronkelijke, georiënteerde zaalkerk, ingewijd in 1418, werd vermoedelijk verkleind en verbouwd in 1579; van deze bakstenen constructie met driezijdige koorsluiting bleven enkel de koormuren en de zuidmuur van zes traveeën bewaard tot een hoogte van circa 6 tot 7 meter; ook een klein deeltje van de westmuur bleef overeind, terwijl de noordmuur tot op de fundering werd afgebroken; de binnenwanden zijn versierd door spits- en korfboognissen met erboven de geprofileerde aanzetten der vroegere vensters. Als resultaat van de in de jaren 1990 uitgevoerde opgravingen konden grafplaatjes aangebracht worden die verwijzen naar de plaats van de vroegere graven, onder meer van de familie Schetz; ook de gewelfde grafkelder der stichters bleef zichtbaar. Bij de opgravingen kwam bovendien de lemen vloer aan het licht die in de 19de eeuw werd aangebracht als dorsvloer in de toenmalige schuur. In het koor, in de nis van het voormalige sacramentshuis werd in 1932 door toedoen van kanunnik F. Prims een stenen beeld geplaatst "Onze-Lieve-Vrouw der XV vreugden", uit het atelier van Fr. en Alf. De Roeck, beeldhouwers te Antwerpen; het beeld werd gebeiteld naar het oude zegel van de priorij. In het koor fresco met de gekruisigde Christus door Van den Brande, ingehuldigd in 1932, gerestaureerd in 1997. Aan de buitenzijde hebben de muren een zandstenen onderbouw en worden ze gestut door zware steunberen, versneden ter hoogte van het koor.

Aan westzijde: afsluitingsmuur in bak- en zandsteen met rondboogpoort in zandstenen omlijsting, gelegen in het verlengde van de westgevel van de kerk.

De sterk begroeide oostvleugel, oorspronkelijk met kapittelzaal, dormitorium, refter, keuken en kelders, klimt in kern op tot midden 15de eeuw, doch werd naderhand meermaals verbouwd en gerestaureerd, zie talrijke bouwnaden en diversiteit aan materialen. De heden tot woning omgevormde vleugel bestaat uit twee aaneensluitende constructies van bak- en zandsteen onder zadeldaken en vertoont nog al dan niet vernieuwde of aangepaste kruis- en kloosterkozijnen en zware steunberen aan de oostzijde; aan binnenplaatszijde bewaarde korfboogdeurtjes en zichtbare sporen van de voormalige pandgang in de huidige korfboogarcade. Meerdere muuropeningen werden evenals het interieur grondig gewijzigd, onder meer vloeren en zolderingen werden gedeeltelijk uitgebroken; deels bewaarde moer- en kinderbalken.

  • Administratie Ruimtelijke Ordening, Huisvesting en Monumenten & Landschappen, Afdeling Ruimtelijke Ordening, Huisvesting en Monumentenzorg Antwerpen, Monumenten en Landschappen, Dossier A/0706/1.
  • JACOBS F., Opgravingen in Onze-Lieve-Vrouw ten Troon, in PRIMS F., Onze Lieve Vrouw ten Troon te Grobbendonk, Genootschap voor geschiedenis en volkskunde, Antwerpen-Borgerhout, 1995.

Bron: KENNES H. & STEYAERT R. 2001: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Antwerpen, Arrondissement Turnhout, Kanton Herentals, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 16n3, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Kennes, Hilde
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Priorij Onze-Lieve-Vrouw Ten Troon [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/85527 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.