erfgoedobject

Banhoutbos

bouwkundig / landschappelijk element
ID
81048
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/81048

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Banhoutbos
    Deze vaststelling is geldig sinds

  • is deel van de aanduiding als vastgesteld landschapsatlasrelict Heuvel van het Banhoutbos
    Deze vaststelling is geldig sinds

Beschrijving

Parkbos en oud bosrelict van circa 25 ha, met resterende afsluitende haag, omgeven door dreven met ten noorden, kasteel (nummer 2), voormalige hoeve met koetshuis (nummer 1), recente woning met duiventoren en afhankelijkheden (nummer 4), gelegen langs een dreef loodrecht aangesloten op de Vierkeerstraat en ten zuiden Boswachterswoning (nummer 3). Historisch, ecologisch en landschappelijk waardevol bos, dat vermoedelijk sinds het midden van de 15de eeuw permanent bebost was. Relict van een uitgestrekt bossencomplex dat zich tot in de 12de eeuw uitstrekte tussen de alluviale vlakte van de Leie en de Schelde. De dikte van de humuslaag en de aanwezigheid van de adelaarsvaren, naast andere bosplanten als dubbelloof, salomonszegel en dalkruid, bevestigen het oude karakter van het bos.

De benamingen "banhout" en "banhoutbos" worden vanaf 1450 regelmatig vermeld op kaarten en in geschriften. Toponiem afkomstig van "bannelingenbos", verwijzend naar houtdieven en stropers, die werden opgesloten in de boswachterswoning. In 1685 vermeld als bos met hofstede waar de boswachter verbleef. Het kasteel wordt volgens de literatuur opgetrokken in 1854 en aanvankelijk gebruikt als zomerverblijf, de kadastrale legger vermeldt 1865 als bouwdatum. De mutatieschets toont het kasteel, het koetshuis en drie bijgebouwen. In 1881 worden er nog twee kleine rechthoekige volumes bijgebouwd en in 1910 wordt er een volume in het verlengde van het koetshuis opgetrokken. Enkele kleine bijgebouwen worden omstreeks 1995 gesloopt, evenals de voormalige hovenierswoning. Een recente woning wordt op dezelfde plaats opgetrokken.

Naar verluidt wordt het bos weergegeven op een kaart van 1644 opgesteld door landmeter L. de Bersaques. Later ook voorgesteld op de zevende kaart van het landboek van 1758 (zie afbeelding). De drevenstructuur is duidelijk herkenbaar. Tevens weergegeven op een kopie van de kaart van het landboek van 1758, op deze kaart wordt een deel in het noorden niet weergegeven aangezien het toen behoorde tot Zwevegem. Aangeduid als "Banhoutbosch" op de Ferrariskaart (1770-1778). Nog tijdens de Oostenrijkse periode wordt het bos grotendeels gerooid en worden er beuken aangeplant.

In de eerste helft van de 19de eeuw (circa 1840) wordt het centrale deel van het bos omgevormd tot kasteelpark. Het bos zelf wordt ontsloten met recreatieve wandelpaden in landschappelijke lusvormen. Bij het ontwerp van het parkbos worden enkele van de oude bestaande boswegen gebruikt. De omgeving van het kasteel wordt ingericht met parkgazons, bomen- en struikengroepen met onder meer bruine beuk en rododendron en solitaire bomen waaronder een omvangrijke mammoetboom; belangrijke heraanplantingen gebeuren in 1898.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog wordt het bos bijna volledig leeggekapt door de Duitse bezetter. Na de Tweede Wereldoorlog wordt er nog 6 ha gerooid tussen de Vierkeerstraat en het huidige bos.

Een drietal langgerekte wandeldreven delen het domein op. Eén weg, ondersteund door een zichtas vanaf het kasteel, over het parkgazon en de solitaire mammoetboom, stemt overeen met de Nieuwe poortdreef, afgezet met beuken, en eindigend op een parkhekken. Een andere weg, de Larixdreef, eertijds beplant met lorken, loopt uit in de zuidoostelijke hoek van het bos en de derde weg of Boswachtersdreef, tussen het kasteel en de boswachterswoning, loopt in zuidelijke richting en eindigt aan een parkhekken met natuurstenen pijlers, van waaruit men een uitzicht krijgt op het dorp Heestert. Tussen de dichte parkbosdelen lopen enkele slingerende boswegen. In zuidwestelijke richting was eertijds een ruim panorama uitgewerkt met zichten op de gehuchten Kreupel en Knokke.

Het bos was in het begin van de 17de eeuw eigendom van de heer van Nevele, in 1768 wordt baron Della Faille uit Nevele als eigenaar genoemd. Vervolgens komt het in handen van gravin Baillet du Bois die het in 1829 verkoopt aan gravin de Boillot, weduwe van Jean-Baptist Vergauwen. Haar zoon Georges laat het kasteel optrekken. In 1902 wordt het openbaar verkocht aan baron Jean-Baptiste (de) Béthune. Door het huwelijk van zijn dochter met graaf Louis de Beauffort komt het in het bezit van deze laatste familie, die nog steeds eigenaar is.

Kasteel, ingeplant op het hoogste punt van het domein. Neoclassicistisch, bepleisterd en beschilderd volume onder leien schilddak. Voorgevel van vijf traveeën en twee bouwlagen. Horizontale geleding met doorgetrokken onderdorpels en kroonlijst. Traveeën gevormd door over de kroonlijst doorgetrokken pilasters met bekronende siervazen. Vooruitspringend en decoratief uitgewerkt middenrisaliet van drie traveeën met bekronende balustrade. Deurtravee gemarkeerd door balkon op natuurstenen consoles. Licht getoogde muuropeningen, op de benedenverdieping in een geriemde omlijsting en met onderdorpel ondersteund door consoles; op de bovenverdieping met ballusterborstwering en druiplijstje. Deels bewaard houtwerk, kelderramen voorzien van dievenstaven. Eenvoudiger uitgewerkte achter- en zijgevels.

Koetshuis, van 1853-1854 zie gevelsteen,met achtergelegen, deels ommuurde moestuin met muurserre ten noorden van het kasteel, bereikbaar via een sierlijk poorthekken met natuurstenen pijlers. Gebouw opgetrokken in natuursteen en getypeerd door lisenen. Pannen zadeldak. Licht getoogde muuropeningen met deels bewaard houtwerk. Aansluitend meermaals verbouwde hoeve, in kern teruggaand tot tweede helft 19de eeuw.

Duiventoren, vermoedelijk daterend van 1881 (zie kadaster), met ingewerkte groentenkelder, hondenhok en kippenhok en bovenaan ingerichte duiventil.

Boswachterswoning ten zuiden van het Banhoutbos, rode en zwarte baksteen, tegelfries, centrale trapgevel, nis met Sint-Antoniusbeeld.

  • Kadasterarchief West-Vlaanderen, Brugge, 207: Mutatieschetsen, Heestert, 1865/2, 1881/31, 1910/1, 1997/17.
  • Kadasterarchief West-Vlaanderen, Brugge, 208: Oorspronkelijk aanwijzende tabel, Heestert, artikelnrs. 601-622.
  • Rijksarchief Kortrijk, Aanwinsten VI, 1934, Landboek Van Heestert. Kopie van 1760 door J. De Lannoy van het landboek van G.D. Bal (1758).
  • Rijksarchief Kortrijk, Kerkarchief Heestert, nr. 116, Landtboeck der prochie van Heestert. District casselrye van Cortryck, 1758, opgemaakt door G.D. Bal.
  • VANDROMME D., Van nature een monument, brochure open monumentendag Vlaanderen, Zwevegem, 2004.

Bron: DE GUNSCH A. & DE LEEUW S. met medewerking van CALLENS T. 2006: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Zwevegem, Deelgemeenten Zwevegem, Heestert, Moen, Otegem en Sint-Denijs, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL26, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: De Gunsch, Ann; De Leeuw, Sofie
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Is deel van
    Banhout

  • Is deel van
    Heestert

  • Is deel van
    Heuvel van het Banhoutbos


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Banhoutbos [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/81048 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.