erfgoedobject

Parochiekerk Sint-Wandregesilus

bouwkundig element
ID
78165
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/78165

Juridische gevolgen

Beschrijving

Parochiekerk toegewijd aan Sint-Wandregesilus, heropgebouwd in de jaren 1920. Georiënteerd bedehuis te midden van een kerkhof, deels afgezoomd door een smeedijzeren hekwerk met bakstenen pijlers (Hendrik Consciencestraat - Ommegangstraat) en deels omhaagd. Bewaarde arduinen grafmonumenten vanaf de tweede helft van de 19de eeuw.

Geschiedenis

1161: vroegste vermelding van Beerst. De eerste bidplaats is hoogstwaarschijnlijk een kapel gesticht door een plaatselijk leenheer.

1274: Beerst wordt als parochie afgesplitst van de moederparochie Vladslo. De Sint-Pietersabdij van Gent bezit het patronaatsrecht van de nieuwe kerk.

Eind 16de eeuw: door toedoen van de Geuzen brandt de driebeukige hallenkerk grotendeels af. Gezien het geslonken bevolkingsaantal worden enkel de midden en noordelijke zijbeuk heropgebouwd. De spitsboogramen worden hierbij vervangen door rechthoekige muuropeningen en de ramen in de oostelijke gevel worden dichtgemetseld.

Circa 1681: de gotisch altaren worden vervangen door barokke altaren.

Circa 1790: onder het Franse bewind wordt de kerk gesloten en het meubilair verkocht. Later wordt het meubilair evenwel teruggeschonken en in 1802 wordt de kerk opnieuw geopend.

Begin 19de eeuw: de gewelven van de kerk worden bepleisterd.

Circa 1843: op de Atlas der Buurtwegen is de kerk aangeduid als een tweebeukige kerk met voorgeplaatste westtoren en vermoedelijk een sacristie in het verlengde van het koor.

1856-1857: de toren en het dak worden gerestaureerd naar ontwerp van architect Pierre Buyck (Brugge).

1862: de kerk wordt met een nieuwe zuidelijke beuk uitgebreid naar ontwerp van architect Pierre Buyck (Brugge) (bewaarde plannen in het archief van de Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen, zie illustratie). De rechthoekige raamopeningen in de reeds bestaande beuken worden opnieuw vervangen door spitsboogramen (drielichten).

1870: de naald van de torenspits - voorzien van vier torentjes - breekt af en wordt hersteld zonder de torentjes door E. Timmery (Brugge).

1911: de kerk wordt ontpleisterd.

Eerste Wereldoorlog: de kerk wordt op 18 oktober 1914 bij de terugtrekking door Franse marinefuseliers in brand gestoken om te verhinderen dat de Duitse troepen de kerk als uitkijkpost zouden kunnen gebruiken. Op het einde van de oorlog staan enkel nog een aantal muurfragmenten van de kerk overeind.

1921-1930: de kerk wordt heropgebouwd naar ontwerp van architect G. De Backere (Gistel). Vanuit een historiserend oogpunt wordt ervoor geopteerd om de westtoren opnieuw van een bakstenen spits te voorzien in plaats van het vóóroorlogse ingesnoerde tentdak dat op een latere fase terugging. Vanuit eenzelfde optiek worden de 19de-eeuwse drielichten in de zijbeuken vervangen door gekoppelde tweelichten. Deze tweelichten zijn gebaseerd op sporen van oorspronkelijke muuropeningen die aan de noordzijde bij de vernieling van de kerk werden aangetroffen.

1937: inwijding van de kerk door Mgr. H. Lamiroy.

1977: restauratie van de kerk met kleine herstellingswerken.

Beschrijving

De plattegrond ontvouwt: transeptloze hallenkerk van drie beuken met voor geplaatste vierkante westtoren. Zijkoren met rechte koorsluiting en hoofdkoor van één travee met dito sluiting. Min of meer in het verlengde van het zuidelijk koor kleine sacristie van twee traveeën op rechthoekig grondplan. Omlopend druippad in grijze klinkers. Verankerde gele baksteenbouw met veralgemeend gebruik van tuitgevels met muurvlechtingen op schouderstukken en afdekking door middel van leien zadeldaken.

Aansluitend bij de regionale baksteengotiek. Westtoren van vier geledingen gemarkeerd door haaks op elkaar gestelde, versneden steunberen en baksteenspits met hogels en ijzeren windvaan. Onderste geleding: diep geprofileerd tudorboogportaal met bakstenen halfzuiltjes met natuurstenen sokkels en knoppenkapitelen. Tweede geleding: spitsboograam (drielicht) onder druiplijst. Derde en vierde geleding respectievelijk lichtgleuf en gekoppelde spitsboogvormige galmgaten ingeschreven in spitsboognis, twee oculi, torenuurwerk en bakstenen borstwering met blind spitsboogfries.
Zijbeuken en koren begrensd door haaks op elkaar gestelde versneden steunberen en geritmeerd door gekoppelde spitsboogramen. Toepassing van twee- en drielichten met bakstenen maaswerk ter hoogte van de koorsluitingen en het hoofdkoor. Bakstenen kroonlijst met dito bloemmotief. Noordelijke beuk: geprofileerd korfboogportaal.

Sacristie: eenvoudige muuropeningen met natuurstenen negblokken, toegang met geprofileerd bakstenen korfboogportaaltje.

Interieur. Westtoren: bakstenen kruisribgewelf met centraal mangat op dito zuiltjes met natuurstenen koolbladkapiteeltjes. Diverse gedenkplaten voor de burgerlijke en militaire slachtoffers van beide wereldoorlogen. Doksaal: houten balkenzoldering en blinde neogotische fries met driepasmotief. Bakstenen hallenkerk met geprofileerde spitsboogarcade op bakstenen zuilen met witte natuurstenen koolbladkapitelen en dito achtzijdige sokkels. Overwelving door middel van houten spitstongewelven en metalen trekankers op witte natuurstenen consoles.

Mobilair. Volledige aankleding van na de Eerste Wereldoorlog met voornamelijk neogotische inslag, zie onder meer biechtstoel, communiebanken en glasramen van 1924.

  • Afdeling Ruimtelijke Ordening, Huisvesting en Monumentenzorg West-Vlaanderen, Cel Monumenten en Landschappen, nr. 1241.
  • Archief Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen, Plannen betreffende de uitbreiding van de Sint-Wandregesiluskerk (Beerst) in 1862.
  • Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium, Fototheek en website.
  • Provinciale Bibliotheek Tolhuis, Fototheek.
  • Inventarisatie van Relicten uit de Eerste Wereldoorlog in de Westhoek (Provincie West-Vlaanderen, "Oorlog en Vrede in de Westhoek", en Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Afdeling Monumenten en Landschappen).
  • DEMOEN H. 1984: Het Diksmuidse van toen, Een verzameling beknopte historische gegevens, aangevuld met historische foto's en prentbriefkaarten, Brugge, 156-161.
  • JACOBS M. 1996: Zij die vielen als helden… Inventaris van de oorlogsgedenktekens van de twee wereldoorlogen in West-Vlaanderen, deel 2, Brugge, 29.
  • ROOSE B. 2001: Repertorium van bronnen voor kunst- en cultuurgeschiedenis in het archief van de provincie West-Vlaanderen (3de afdeling), 1817-1879, Brussel, 92.
  • ROOSE-MEIER B., VERSCHRAEGEN H. 1975: Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische Bedehuizen. Provincie West-Vlaanderen. Kanton Diksmuide, Brussel, 13.
  • VANDENBUSSCHE A.R. 1930: Beerst. Geschiedkundige aantekeningen, s.l., 3-10, 13-17.

Bron: MISSIAEN H. & VANNESTE P. met medewerking van GHERARDTS F. & SCHEIR O. 2005: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Diksmuide, Deel I: Deelgemeenten Diksmuide, Beerst, Esen, Kaaskerke, Keiem en Lampernisse, Deel II: Deelgemeenten Leke, Nieuwkapelle, Oostkerke, Oudekapelle, Pervijze, Sint-Jacobskapelle, Stuivekenskerke, Vladslo en Woumen, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL18, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Vanneste, Pol; Missiaen, Halewijn
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

In de kerk bevinden zich verschillende gedenkplaten die herinneren aan de Eerste Wereldoorlog. In de zuidelijke zijbeuk: zwart marmeren gedenkplaat voor militaire slachtoffers. In het portaal: nieuwere hardstenen gedenkplaat voor militaire slachtoffers en gelijkvormige gedenkplaat voor burgerlijke slachtoffers.

  • DECOODT H. & BOGAERT N. 2002-2005: Inventarisatie van het Wereldoorlogerfgoed in de Westhoek, project in opdracht van de provincie West-Vlaanderen, "Oorlog en Vrede in de Westhoek", en Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Afdeling Monumenten en Landschappen.
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Wandregesilus [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/78165 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.