erfgoedobject

Kasteel Bloemenoord met park

bouwkundig / landschappelijk element
ID
77821
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/77821

Juridische gevolgen

  • omvat de aanduiding als vastgesteld bouwkundig erfgoed Kasteel Bloemenoord
    Deze vaststelling is geldig sinds

  • omvat de aanduiding als beschermd monument Kasteel Bloemenoord
    Deze bescherming is geldig sinds

Beschrijving

Voormalig kasteel "Bloemenoord", heden Gemeentehuis van Sint-Michiels.
Het huidige kasteeltje dateert van het begin van de 20ste eeuw en was in oorsprong verfraaid met een lusttuin en een uitgestrekt kasteelpark, waarvan tot op vandaag nog een deel is overgebleven. In het kasteel zijn nu de kantoren van de gemeente-afdeling Sint-Michiels gehuisvest en een afdeling van de bibliotheek en de politie.

In de loop van de 18de eeuw bevindt zich op deze locatie een hofstede met boomgaard. Tijdens de Franse overheersing (1794-1814) ontstaat een nieuw soort particulier grootgrondbezit doordat aangeslagen kerkelijke bezittingen openbaar werden verkocht. Op de nieuw verworven gronden verrezen kastelen, die vaak verbouwingen waren of in de plaats kwamen van oudere boerderijsites.
In het begin van de 19de eeuw is de vermelde site eigendom van een aannemer uit Sint-Michiels Hendrik Sion. Door de aanleg van de spoorlijn Brugge-Torhout-Kortrijk in 1847 wordt een deel van zijn hoevedomein opgesplitst. Volgens de gegevens van het kadaster laat de zoon van Sion het hoevecomplex in 1858 ombouwen tot een landhuis. In 1879 wordt in het kadaster gemeld dat de oude hofstede op vraag van de nieuwe eigenaar, de Gentse industrieel Victor van Wint, wordt verbouwd tot "kasteel met koetshuis, stal en broeikas". Op de betreffende mutatieschets is ten noorden van het domein tevens een smalle gracht getekend.
Het kasteeltje zoals we het vandaag kennen met het eclectische uitzicht is tot stand gekomen in de jaren 1905-1908. Eigenaar Leon van Wint-Carton laat het bestaande gebouwtje gedeeltelijk verbouwen en heraankleden naar een ontwerp van de Gentse architect L. Morial zijn. Hij gaf het kasteeltje ook de naam "Bloemenoord" mee.

Architect L. Morial ontwierp voornamelijk statige woningen voor de nieuwe rijke burgerij en handelaars. Daarvoor werkte hij veelal samen met architect A. Tertzweil. Morial staat bekend als een architect die de voorkeur gaf aan een eclectische bouwstijl met neobarokke of neorenaissance invloeden. Hij wordt beschouwd als kwaliteitsvol gevelontwerper van plaatselijk belang. Enkele van zijn ontwerpen zijn gerealiseerd in de Vlaanderenstraat, de Brabantdam en de Kortrijkse Steenweg te Gent.

Eveneens in de eerste jaren van de 20ste eeuw heeft de familie van Wint een kasteelpark laten aanleggen dat zich van de kasteeltuin afscheidde door de spoorlijn en zich uitstrekte tot aan de huidige Xaverianenstraat. Een kaart van het MCI daterend van 1911 is daarvan een duidelijke illustratie in de oksel van de spoorlijn en de toenmalige Kaakstraat (de huidige Koningin Astridlaan) bevindt zich een klein bos met vijver.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt het kasteel door de Duitsers bezet en ondergaat daardoor enkele kleine wijzigingen. Zo wordt onder meer een uitkijkpost opgetrokken op het bestaande torenvolume.
Kort na de oorlog wordt het kasteel (met bijhorend koetshuis) verkocht aan de gemeente en in gebruik genomen als gemeentehuis. Het park wordt aangekocht door de broeders xaverianen, die er een rusthuis laten bouwen en in 1966 het fraaiste deel ervan verkopen aan een bouwpromoter. Deze laatste trekt er twee appartementsgebouwen op. Hevige discussies over het behoud van het overblijvende waardevolle stukje groen noopten het stadsbestuur om het parkje aan te kopen en het vanaf 1978 open te stellen voor het publiek.

De verkoop van de tuin rondom het kasteel heeft veel gevolgen voor het uitzicht van de Rijselstraat. In 1947 wordt het oorspronkelijke domein namelijk opgedeeld in onder meer een vijftiental smalle bouwpercelen aan de Rijselstraat (huidige nummer 100 tot ongeveer nummer 128). Een deel van de lusttuin aan de kant van de huidige Koningin Astridlaan wordt ingelijfd bij de straat. De tuin onmiddellijk achter het kasteel blijft in eerste instantie wel behouden. Maar vanaf 1950 wordt ook de resterende tuin aan de huidige Koning Albert I-laan geleidelijk aan verkaveld en bebouwd. In 1955 wordt het koetshuis, dat tot dan dienst deed als postkantoor, afgebroken in functie van het her aanleggen van de openbare weg en een parking. In 1981 werd een conciërgewoning aangebouwd aan het oorspronkelijke kasteel.

Het voormalige kasteel is visueel heel sterk door zijn ligging in het hart van de gemeente Sint-Michiels. Het gaat om een bepleisterd en geschilderd gebouw in eclectische stijl, voornamelijk geïnspireerd door de Franse bouwstijlen. Breedhuis afgedekt door een leien mansardedak dat wordt doorbroken door enkele lucarnes. Centraal bevindt zich de licht risalietvormende ingangstravee, afgeboord door ordonnerende hoekbanden en pilasters en extra geaccentueerd door een hoog bekronend dakvenster. Rechts van de ingang werd een gedenkplaat aangebracht refererend aan de ontstaansgeschiedenis van Sint-Michiels: "OP 5 MEI 962 SCHONK ARNULF/ DE GROTE GRAAF VAN/ VLAANDEREN AAN DE GENTSE/ SINT-PIETERSABDIJ TEN TIJDE/ VAN ABT WOMARUS TIEN/ LANDHOEVEN MET HUN/ AANHORIGHEDEN UIT ZIJN/ EIGEN ERFGOED WEINEBRUGGE/ GENAAMD/ LIBER TRADITIONUM SANCTII/ PETRI ELANDINIENSIS/ OP 10 OKTOBER 1962 ONTHULD/ DOOR ZIJNE KONINKLIJKE/ HOOGHEID PRINS ALBERT/ VAN BELGIË".
Aan de rechterkant van het hoofdvolume paalt een gelijkaardig torenvolume met divers uitgewerkte drielichten. De voormalige tuinzijde is ter hoogte van het bureau voorzien van een fraaie smeedijzeren markies met bolle, glazen wanden.

De fraaie interieuraankleding illustreert enerzijds de luxueuze levensstijl van de gegoede burgerij die de woning lieten bouwen en anderzijds de latere functie van het gebouw als gemeentehuis. In de inkom bevindt zich een fraaie bordestrap met gesculpteerde trappaal met ramskop. De verschillende deuren die uitkomen op de gang zijn alle ingewerkt in versierde deuromlijstingen met bas-reliëf supraportes of spiegels. Tevens zeer verzorgde deurkrukken en deurplaatjes Links van de centrale inkom bevinden zich een ontvangstkamer, salon, bureau en raadszaal. Het salon is mogelijk bij de ingebruikname van het gebouw als gemeentehuis in 1947 (verder) aangekleed. Het ingewerkte schilderij op de schouwboezem stelt de heilige Michiel met de draak voor met op de achtergrond een afbeelding van de contouren van de kerk en het gemeentehuis. Links van de heiligen voorstelling is het wapenschild van de gemeente voorgesteld en rechts dat van België. Voorts is de kamer opgesmukt met een zwaar, deels beschilderd cassettenplafond, een lambrisering en een marmeren schouw. De ontvangstkamer en zogenaamde raadszaal zijn in neorenaissancestijl aangekleed: houten lambriseringen, gecanneleerde halfpilasters en zuilen, deuromlijstingen met supraportes, beeldnissen, marmeren schouwen, ingewerkte wapenschilden van de plaatselijke adellijke families le Bailly de Tilleghem, de Schietere de Loppem, de Baenst enzomeer. Deze ruimtes zijn heden in gebruik als bibliotheekfiliaal. Op de verdieping blijkt nog meer de monumentaliteit van de trappenhal door het als het ware door gecanneleerde zuilen gedragen balkon met balusterleuning.

  • Kadasterarchief West-Vlaanderen te Brugge, 207: Mutatieschetsen, Sint-Michiels, 1847/3, 1879/2, 1908/6, 1947/20, 1950/24, 1955/39, 1956/39, 1981/53.
  • Kadasterarchief West-Vlaanderen te Brugge, 212: Kadastrale legger van de eigenaars, Sint-Michiels, 1948.
  • BEERNAERT B., Van nature een monument. Open Monumentendag Vlaanderen, 2004, p. 165-169.
  • BONDUEL P., Geschiedenis van de Brugse rand. Sint-Michiels, 1992, p. 43-44.

Bron: VANWALLEGHEM A. & VAN VLAENDEREN P. met medewerking van GILTÉ S. & DENDOOVEN K. 2005: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Brugge, Deelgemeente Sint-Michiels, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL22, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Vanwalleghem, Aagje; Van Vlaenderen, Patricia
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Parkrestant

Het bewaarde parkrestant van het kasteel Bloemenoord ligt aan de overzijde van de Koning Albert I-laan en omvat circa tweederde van het oorspronkelijke park. Reeds van bij de aanleg rond 1910 bestaat het park uit twee delen: een kleiner deel bij het landhuis bestaande uit een gazon en omgevende bomenrand en een groter deel aan de overzijde van wat toen nog de spoorlijn Brugge-Torhout was, de latere Koning Albert I-laan. Dit grotere parkgedeelte wordt voor de eerste maal op de topografische kaart van 1932 afgebeeld. Rondom een landschappelijk vormgegeven vijver met eiland ligt een ovaalvormig gazon met omgevend parkbos en secundaire toegang aan de Koningin Astridlaan. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het park door de broeders Xaverianen aangekocht. In 1976 kocht het Brugse stadsbestuur de resterende 2 hectare park aan en gaf het de functie van openbaar park.

Heden een park met centrale vijver, glooiende hellingen en gevarieerd bomenbestand, waaronder een mammoetboom (Seqouiadendron giganteum) met een stamomtrek van 273 cm in 2003.

  • Kaart van België, Militair Cartografisch Instituut, uitgegeven in 1928-1950, schaal 1:20.000.
  • AN. 2003: Mammoetboom in het park Bloemenoord [online], Belgische dendrologische inventaris www.dendrologie.be/nl/Tree-List (geraadpleegd op 23 december 2022).
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Kasteel Bloemenoord met park [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/77821 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.