Historiek

Het huidige kerkgebouw dateert van 1781 en werd gebouwd in opdracht van de Gentse Sint-Pietersabdij, het kapittel van Doornik en de cisterciënzerabdij van Flines, tiendheffers van de parochie sinds 1261. In een geschil tussen de bisschoppen van Doornik en Utrecht in 1262-1264 werden de kerk en de abdij van Oosteeklo onder het gezag van de bisschop van Doornik geplaatst. Na de godsdienstoorlogen aan het einde van de 16de eeuw was het kerkgebouw in ruïne. Uit de 17de-eeuwse kerkarchieven blijkt dat het herstel en de meubilering slechts langzaam op gang kwamen. De geschiedschrijver Antoon Sanderus, van 1617 tot 1619 pastoor te Oosteeklo, wordt als grote initiatiefnemer vermeld. Na een expertise van het oude eenbeukige kerkje door de bouwmeesters L. ‘t Kint en F. Drieghe in 1777 werd besloten een volledig nieuw kerkgebouw op te richten naar het plan van de toen pas gebouwde kerk van Lembeke, dat toegeschreven is aan architect Joost Fermondt. De abt van de Gentse Sint-Pietersabdij, Gudwalus Seiger, stelde Johannes Stockman, burgemeester en ontvanger van de parochie Lembeke, aan tot "het construeren van de nieuwe kercke van de prochie van Oosteecloo". Deze sloot in 1781 een overeenkomst met Johannes de Meyer, meestermetser en architect te Zwijnaarde, voor het uitvoeren van de werken. Het kerkmeubilair, zorgvuldig weggenomen uit de oude kerk om in de nieuwe kerk herplaatst te worden, werd in de loop van de 19de eeuw systematisch vervangen. Verschillende restauraties hadden plaats, onder meer in 1872, in 1889 aan het dak, in 1907 aan de toren onder leiding van architect F. Van Wassenhove. In 1978 werden de laatste buitenherstellingen aan het kerkgebouw aanbesteed waarbij de dakbekleding vernieuwd werd, de kroonlijst hersteld, de buitenmuren hervoegd en de ramen vernieuwd. De werken duurden tot 1987. De binnenschilderwerken werden recent (circa 2005) opgeleverd.

Beschrijving

De plattegronden en doorsneden van de in 1776 gebouwde kerk van Lembeke, gebruikt voor de bouw van de kerk van Oosteeklo in 1781, en het nieuwe plan van de kerk van Oosteeklo, tonen een driebeukige pseudobasiliek van vijf traveeën met ingebouwde vierkante westtoren (op de plattegrond van de nieuwe kerk is de westtoren niet ingebouwd), een koor van één travee met driezijdige sluiting met berging en sacristie in de oksels. Eén groot leien zadeldak dekt het geheel af. De vierkante westtoren is bekroond met een ingesnoerd tentdak, het ijzeren torenkruis is momenteel in restauratie.

Het gebouw werd opgetrokken in een sobere classicistische baksteenarchitectuur, oorspronkelijk verlevendigd door kenmerkende bepleisterde platte banden omheen de getoogde vensters en een geprofileerde bepleisterde daklijst. Bij de herstellingswerken in de jaren 1980 bleef enkel de daklijst behouden. Een natuurstenen plint loopt omheen het hele gebouw. Het koor wordt verlicht door twee getoogde vensters met glas in lood.

De vlakke westgevel, doorlopend in de vierkante toren met eenvoudige gekoppelde rondboogvormige galmgaten, is doorbroken door een getoogd venster boven de toegang. Het portaal met getoogde hardstenen omlijsting onder waterlijst en nieuwe vleugeldeur met hergebruikte makelaar met jaartal "an 1782", werd in 1943 vernieuwd en voorzien van een nis met beeldje van de Goede Herder rechts ervan. Een steentje met jaartal "anno 1781" in de zuidgevel wijst op de begindatum van de nieuwe bouw. Tussen de vierde en vijfde travee van de zuidgevel bevindt zich een calvarie op de plaats van het vroegere beenderhuisje met witgeschilderd houten, eind 18de-eeuws kruisbeeld onder een vernieuwde houten luifel en geflankeerd door beelden van Onze-Lieve-Vrouw en Sint-Jan, vernieuwd in 1938 door G. Dupon (Brugge). Enkele oude graftekens werden links en rechts van de calvarie tegen de kerkmuur geplaatst.

Interieur

Het lichtgeschilderde classicistisch interieur heeft een pseudobasilicale opstand: de drie beuken zijn door rondboogarcaden op Toscaanse zuilen gescheiden en afgedekt door bepleisterde gewelven. Gordelbogen, consoles en kapitelen kregen bij de recente beschildering een accentuerende beige tint. De vergulde sterren op het koorgewelf en de gepolychromeerde medaillons boven de zijkoren en op de bovenmuren bleven als een getuige van de vroegere muurschilderingen in neogotische trant behouden. Ook de muurschildering met voorstelling van God de vader, engelen en opschrift "sanctus, sanctus, sanctus" boven het hoogaltaar, een werk van Henri Sencie van Morlanwelz, als achtergrond voor het kruisbeeld van Mathias Zens van 1894, bleef behouden. De zijwanden van het koor zijn voorzien van twee schilderijen op doek met voorstelling van "Het laatste avondmaal" en de "Drie koningen". De koorglasramen met geometrische motieven en medaillon zijn gedateerd anno 1894. Een hoge plint van zwarte granietplaten werd in 1887 aangebracht aan de binnenmuren en de basissen van de zuilen en geven het geheel een strak voorkomen. De tien glasramen in het schip werden geplaatst in 1895 door Jules Beernaert en bij de laatste restauratiewerken vernieuwd.

Mobilair

Het belang van het kerkinterieur wordt voornamelijk bepaald door het waardevolle 18de-eeuwse en het 19de-eeuwse meubilair:

Schilderijen: "Mystiek huwelijk van de Heilige Catharina van Alexandrië", gesigneerd en gedateerd Beeke, 1662; "Onthoofding van de Heilige Barbara", 17de eeuw; "Onze-Lieve-Vrouw van Smarten", gesigneerd en gedateerd, Frans Anseele, 1873; "Heilige Barbara", gesigneerd en gedateerd Jozef Vindevogel, 1900; "Ecce Homo" in een omlijsting van Mathias Zens, geschonken door mevrouw Roegiers-Calon, 1895.

Beeldhouwwerk: Zes gepolychromeerde neogotische heiligenbeelden op sokkel, aan de zuilen: Heilige Barbara, Onze-Lieve-Vrouw van Smarten en Heilige Franciscus Xaverius van 1874, Heilige Antonius van Padua van 1896, Heilige Joseph en Heilige Theresia van latere datum. Recent werden ook vier houten beelden van priester-beeldhouwer Valery Stuyver, die tussen 1948 en 1956 onderpastoor was in de parochie, in de kerk geplaatst.

Hoofdaltaar, marmeren tombe, volgens opschrift achteraan: "Cadeau vanden eerweerden heer,/ Nicolaus De Roover,/ laesten Relicieus der abdye van/ Duynen overleden te Brugge den/ 23 Maerte 1833". Nieuw koperen tabernakel van 1935, gesigneerd "Henri Verdonck, Reigerstraat 12 Gent". Twee zitbanken achteraan, eik, tweede helft 18de eeuw. Preekstoel in eik, tweede helft 18de eeuw, op panelen van de kuip met reliëfs in gedreven koper met voorstellingen van de Goede Herder en de Evangelisten. Twee biechtstoelen in eik, van 1838. Orgel, oorspronkelijk uit tweede helft 18de eeuw, van Van Peteghem ? (Gent), transformaties door familie Anneessens in 1860, door P. Vergaert (Gent) in 1894, door Daems (Appelterre) in 1919, door H. Van de Loo en zoon (Leuven) in 1957-1958; rococo-orgelkast op dito consoles, bekronende muziekinstrumenten, trofee en vazen. Doopvont in zwarte marmer, door Frans Lefebure, geschonken door Nicolaas De Roover in 1824.

Twee polychrome beeldengroepen in een houten neogotische omlijsting met voorstelling van de “Heilige Familie” en “Onze-Lieve-Vrouw van de Rozenkrans”, “D D die 1e comm. 1898, H. Roegiers”, geschonken door de familie Roegiers in 1899 en 1900. Gepolychromeerde neogotische kruisweg onder kroonlijst, uit het atelier van de gebroeders De Beule, van 1894, geschonken door de parochianen, volgens opschrift: "Sculpsit Felicitas Van Den Steene/ VII stationes/ Pinxerunt car. Edu. M.Ther.Mon.Pel. Haverbeke/ Ao Dni 1894" onder IV-statie en "Pinxit Celina Van Hecke/ VII stationes/ Sculpserunt car.ida.mon Buysse/ Ao Dni 1894/ A. en E. De Beule; Beeldhouwers Gent" onder de XI-statie.

Enkele oude witmarmeren grafzerken, ingewerkt in muur achteraan in de kerk, onder meer van Jacobus Mallizie en zijn echtgenote Jacoba Pauwels (+ 1759), van Pieter Van de Wattijne (+1771) en zijn echtgenote Christoffelijntje de Neve (+1771), van pastoor Judocus Jo de Raeve (+1776).