erfgoedobject

Gesloten hoeve Hof ten Berge of Duifhuis

bouwkundig element
ID
75318
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/75318

Juridische gevolgen

Beschrijving

Gesloten hoeve, genaamd "Hof ten Berge" of "Duifhuis", met een huidige bebouwing teruggaand tot de 17de en 18de eeuw (zie jaartal 1771 boven schuurpoortje) op een oudere site. Gelegen ten noorden van, en genaamd naar, de voormalige dries ten Berg (zie straatinleiding). Sinds het midden van de 19de eeuw gesplitst in twee eigendommen.

Het "Hof ten Berg" waarvan de geschiedenis teruggaat tot de 12de eeuw, was het belangrijkste achterleen van "Hof ten Doorne" (zie gemeente-inleiding). Vanaf de 13de eeuw komen de benamingen "Hof ten Berge" en "Duifhuis" naast elkaar voor. Het betrof een leen- en cijnshof met eigen meier en erflaten en was 60 bunder groot. In 1517 wordt het beschreven als een: "hoff ende heerlicheydt te beygem gel. metten steynen huyse, winhove, schuere, stallen, duyfhuyse, bogaerde ende colochtinc daer aen gel.". In 1775 werd het domein gekocht door Jean-Paul Domis de Semerpont († 1779), raadslid van Brabant. Bij de dood van zijn vrouw in 1798 ging het goed over op hun zoon François-Ghislain († 1835) die vermoedelijk het nabij gelegen "kasteel Ten Berg" bouwde (Beigemsesteenweg nummer 372). Sindsdien spreekt men ook van "kasteelhoeve".

Het Kaartboek van de gemeente (circa 1690) en van de abdij (1699) tonen een groot hof van drie vrijstaande, U-vormig opgestelde volumes: het woonhuis ten zuiden, een langsschuur ten noorden en stallen ten westen. In de loop van de 18de eeuw werd in het verlengde van het woonhuis een lagere stal bijgebouwd (zie rondboogpoortjes). Deze opstelling bleef grosso modo behouden tot het midden van de 19de eeuw (zie Primitief kadasterplan: 1821 en mutatieschets 1850/5). Enkel de Ferrariskaart (1771-1778) wijkt hier van af door de stallen in het oosten te plaatsen en het geheel aan de westzijde af te sluiten met een stenen muur. De moestuin ligt ten noordoosten van het hof.

In het midden van de 19de eeuw werden de westelijke stallen gedeeltelijk gesloopt op het meest zuidelijke volume na: het dienstgebouwtje links van de huidige inrijpoort. Tevens werden ook het woonhuis en de aanpalende stal gesplitst waarbij de stal werd omgevormd tot een afzonderlijk woonhuis met stal (mutatieschetsen 1850/5). Enkele jaren later werd de hoeve volledig gedeeld in twee eigendommen, met inbegrip van de schuur (mutatieschets 1864/2). Dezelfde mutatieschets geeft ook de met lemen wanden afgezette ruimte in de schuur weer.

Begin 20ste eeuw werd de schuur van nummer 5 aan de westzijde verlengd en de westelijke stallen heropgebouwd. De splitsing van de hoeve werd visueel door de bouw van een stal langs de scheidingslijn behorende tot nummer 7.

Nummer 7 is enkele jaren geleden volledig verbouwd tot meerder woonentiteiten.

Gesloten hoeve, opgesplitst in twee eigendommen, bestaande uit verankerde bakstenen gebouwen rond een deels met beton verhard erf: in de zuidwestelijke hoek de inrijpoort met in het verlengde het woonstalhuis (nummer 5) en lagere stallen verbouwd tot afzonderlijk wooneenheden (nummer 7); ten westen van en verbonden met de inrijpoort een klein dienstgebouw met aanpalende varkensstallen (nummer 5); ten noorden de langsschuur (nummers 5-7) en ten oosten stallingen (nummer 7).

Nummer 5: verhoogde inrijpoort met houten latei onder pannen zadeldakje. Behouden natuurstenen posten; links met kwarthol geprofileerde hoek- en negblokken en rechts met een bewaarde impost, verhoogd door middel van bakstenen bovenstukken.

Woonstalhuis van zes traveeën en anderhalve bouwlaag op zandstenen plint en onder geknikt steil pannen zadeldak, nok parallel aan de straat, minstens opklimmend tot de tweede helft van de 18de eeuw. Gecementeerde straatgevel met rechthoekige beluikte vensters en hardstenen lekdrempels (19de eeuw) en diti deur. Gewitte zij- en achtergevel op gepikte plint. Erfgevel met rechthoekige, verbouwde muuropeningen, rechts met behoud van een zandstenen steekboogvormige deuromlijsting met afgeschuind profiel (tweede helft 18de eeuw). Storende aanbouw uit de tweede helft van de 20ste eeuw onder lessenaarsdak.

In het interieur zijn de moer- en kinderbalken alsook de Boomse tegelvloer bewaard.

Witgekalkt hoevegebouwtje ten westen van de inrijpoort opklimmend tot de 17de-18de eeuw. Vierkant volume onder licht geknikt, mank pannen zadeldak, nok loodrecht op de straat. Aan de erfzijde, recente rechthoekige vensteropeningen en een zandstenen rondboogdeurtje met kwartholprofilering. Noordelijke zijgevel met muurvlechtingen.

De aanpalende varkensstallen uit het eerste kwart van de 20ste eeuw zijn gedeeltelijk ingestort.

Monumentale tweebeukige Brabantse langsschuur van zes traveeën onder pannen zadeldak, nok parallel aan de straat; aan de westzijde bewaard aandak. Westelijke zijgevel met rechthoekige inrijpoort met zandstenen posten onder een houten latei en rondboogvormige ontlastingsboog. De aangepaste oostelijke zijgevel heeft een rechthoekige inrijpoort met bakstenen posten onder een houten latei met mijtervormige ontlastingsboog en drie uilengaten in de top. Aan de erfzijde gedichte deur met behoud van zandstenen hoek- en negblokken, houten latei, getoogd ontlastingsboogje en een zandstenen jaarsteen "1771". Recentere deuropening en vervallen aanbouwsels uit het derde kwart van de 19de eeuw ontsieren de erfgevel.

Binnenin is het gebint bewaard gebleven alsook de typische asymmetrische structuur waarbij de twee beuken worden gescheiden door een laag bakstenen muurtje met houten muurplaat waarop standvinken met schoren. In de noordwestelijke hoek een bakstenen aardappel- of bietenkelder met erboven een met lemen wanden afgezette ruimte van circa 1864.

Nummer 7: in het midden van de 19de en op het einde van de 20ste eeuw tot woningen aangepast dienstgebouw onder vernieuwd pannen zadeldak, nok parallel aan de straat. Bepleisterd volume van één bouwlaag met opkamer in de eerste travee en aan de straatzijde behouden 19de-eeuwse vensteropeningen. De twee zandstenen rondboogdeuren in de erfgevel uit de 18de eeuw werden tijdens de laatste renovatie verwijderd.

  • Kadaster Vlaams-Brabant, mutatieschetsen Beigem: 1850/5, 1864/2, 1869/2, 1904/3, 1916/10 en 1937/3.
  • Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen. Inventaris van het cultuurbezit in België. Architectuur, deel 2n, Vlaams Brabant. Halle-Vilvoorde, Gent, 1977, p. 39.
  • LINDEMANS, J., Brabantse plaatsnamen VII. Beigem, Brussel-Leuven, 1937, p. 16.
  • SLACHMUYLDERS, Th. H.A., Fragmenten uit het verleden van Beigem, Grimbergen, 1990, p. 19-24.
  • VERBESSELT, J., Het Parochiewezen in Brabant tot het einde van de 13e eeuw, deel III, Tussen Zenne en Dender, deel II, Pittem, 1964, p. 161-165.
  • WAUTERS, A., Histoire des environs de Bruxelles, Brussel, 1855, heruitgave onder leiding van F. MARIEN, deel 5, Brussel, 1972, p. 178.

Bron: VAN DAMME M. met medewerking van DEBACKER I. & BOEKSTAL P. 2005: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Vlaams-Brabant, Gemeente Grimbergen, Deelgemeenten Grimbergen, Beigem, Humbeek en Strombeek-Bever, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen VLB4, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Van Damme, Marjolijn
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Is gerelateerd aan
    Kasteel ten Berg

  • Is deel van
    Molenstraat (Beigem)


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Gesloten hoeve Hof ten Berge of Duifhuis [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/75318 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.