erfgoedobject

Parochiekerk Allerheiligste Verlosser

bouwkundig element
ID
75293
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/75293

Juridische gevolgen

Beschrijving

De kerk bezit een beschermd vroeg 19de-eeuws orgel (Koninklijk Besluit 11-09-1979) en ligt in het beschermde dorpsgezicht "de Senecaberg" (Koninklijk Besluit 18-9-1981).

Georiënteerde longitudinale kruiskerk met Sint-Donatus als tweede patroon. Gelegen ten oosten van de Borgtberg en eveneens ingeplant op een heuvel. Het voormalige omringende kerkhof is omgeven door een grotendeels breukstenen muur. Ten westen L-vormige brede toegangstrap voorafgegaan door een Sint-Salvatorbeeld in kunststeen op een hoge breukstenen sokkel, A. D'Have gesigneerd.

De Sint-Salvatorkerk bezit één der oudste parochietitels en werd als vrije kerk gesticht, later door de Berthouts, heren van Grimbergen, tot eigenkerk gemaakt. Na de Grimbergse oorlog in 1159 viel de Borgtkerk onder rechtstreeks beheer van de pastoor van Grimbergen die zelf afhankelijk was van de abdij. Pas rond 1500 is er opnieuw sprake van de Borgtkerk met name bij de oprichting van een nieuw kerkgebouw. Het huidige éénbeukige schip dat is opgetrokken uit kalkzandsteen in gotische stijl, dateert volgens Delestré van 1635, maar is mogelijk ouder. In 1852 vergrootte pastoor Falet het kerkje door het koor te herbouwen en een transept toe te voegen; zie zuidelijke transeptarm met smeedijzeren datering en ruitvormige gedenksteen: "DEEZE/ KERK IS/ VERGROOT DOOR/ DEN EERWEERDEN HEER/ P.J. FALET PASTOOR DEZER/ PAROCHIE/ 1852". De westbouw met klokkentoren dateert van 1864, vermoedelijk naar ontwerp architect Van Assche. Na klachten over grondverschuivingen bouwde men in 1888 rond het kerkhof een muur. Een jaar later werd het parement van het schip gerestaureerd en verving men de afzaat van de plint alsook het maaswerk en de dorpels van de vensters door Euvillesteen. In 1953 werden de steunmuren rond de kerk vernieuwd en versterkt, naar verluidt met kalkzandstenen afkomstig van het oud kasteel van de graven Van Ribaucourt van Perk. De beide sacristieën werden in 1981 op het kadaster ingetekend. Het exterieur en het interieur hebben recent een opknapbeurt gekregen.

De plattegrond ontvouwd een eenbeukig schip van drie traveeën met een transept en koor van één travee en vlakke sluiting; aan weerszijde van het koor een sacristie.

Overwegend opgetrokken uit baksteen, met uitzondering van het gotische schip in lokale kalkzandsteen (zie bouwchronologie). Het geheel onder leien zadeldaken, de sacristieën onder plat dak.

De westpartij wordt bekroond door een klokkentorentje onder ingesnoerde naaldspits met bekronend ijzeren kruis en sterk overkragende kroonlijst op hardstenen consolen. Decoratief uitgewerkte door veelvuldig gebruik van gesinterde baksteen voor onder meer de plint, hoekkettingen, aflijning van de top en muuropeningen en arduin voor onder meer de afzaten, waterlijst, consolen, poort- en oculusomlijsting. Op de hoeken twee versneden steunberen waartussen een spitsboogpoort onder druiplijst overgaand in een cordon bekroond door een nagenoeg blind oculus.

De kerk wordt geritmeerd door eenvoudige steunberen waartussen spitsboogvensters met maaswerk en arduinen dorpels; laatstgenoemde gerestaureerd in het schip. Oostgevel voorzien van een breed risaliet met een gekruisigde Christus in gepolychromeerde terracotta onder een recente luifel.

Interieur

Sobere bepleisterde en wit geschilderde ruimte onder kruisgewelven tussen gordelbogen die in het schip uitlopen op consoles; een hardstenen tegelvloer.

Mobilair

Schilderijen: Calvarie met Maria Magdalena, Vlaamse school, 18de eeuw, doek; Heilige Hieronymus, Vlaamse school, 18de eeuw, doek; Jezus ontmoet zijn moeder, Vlaamse school, 18de eeuw, doek.

Beeldhouwwerken: Heilige Donatus van Munstereifel, circa 1840, gepolychromeerd hout; Heilige Barbara, stijl 16de eeuw, tweede helft 19de eeuw, gepolychromeerd hout.

Grafstenen: Pauwels Van Der Borght († 1639) en zijn echtgenote Elisabeth Leemans († 1652); Guiliam Van Der Elst († 1652).

Meubilair: hoofdaltaar, met Heilig Hartbeeld, 19de eeuw, tabernakel met vis en pelikaan, onder altaartafel plaasteren beeld van Jezus liggend in het graf, circa 1950, marmer en brons; neogotisch Sint-Salvatoraltaar, met gepolychromeerd terracottabeeld van Christus Zaligmaker , tafel met Lam van de Apocalyps, tweede helft 19de eeuw, hout (noordtransept). Preekstoel, voet en klankbord, 18de eeuw, hout, kuip, 20ste eeuw, eternit. Biechtstoel, met vier helmbeelden, tweede helft 17de eeuw, hout; biechtstoel met twee hermbeelden, eerste helft 18de eeuw, hout. Communiebank (restant van), 18de eeuw (?), hout. Doopvont, eerste helft 20ste eeuw, blauwe hardsteen met een koperen deksel.

Moderne abstracte glasramen.

Orgel, auteur onbekend, begin 19de eeuw.

  • Administratie Ruimtelijke Ordening, Huisvesting en Monumenten & Landschappen, Afdeling Ruimtelijke Ordening, Huisvesting en Monumentenzorg Vlaams-Brabant, Monumenten en Landschappen, beschermingsdossier: "Het orgel in de Sint-Salvatorkerk te Grimbergen (Borgt) bij Koninklijk Besluit van 11 september 1979.
  • Administratie Ruimtelijke Ordening, Huisvesting en Monumenten & Landschappen, Afdeling Ruimtelijke Ordening, Huisvesting en Monumentenzorg Vlaams-Brabant, Monumenten en Landschappen, oud archief Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen Leuven.
  • Administratie Ruimtelijke Ordening, Huisvesting en Monumenten & Landschappen, Afdeling Ruimtelijke Ordening, Huisvesting en Monumentenzorg Vlaams-Brabant, Monumenten en Landschappen, beschermingsdossier: "De Senecaberg als dorpsgezicht met de burchtheuvel als monument" bij Koninklijk Besluit van 18 september 1981.
  • Kadaster Vlaams-Brabant, mutatieschetsen, Grimbergen, 1872/48, 1873/9 en 1981/24.
  • Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen. Inventaris van het cultuurbezit in België. Architectuur, deel 2n, Vlaams Brabant, Halle-Vilvoorde, Gent, 1977, p. 191.
  • DELESTRE, J.B., Grimbergen. Beknopte geschiedenis der Norbertijner-abdij, overdruk uit Eigen schoon en de Brabander, XI, Merchtem, 1928.
  • DELESTRE, J.B., Uit het verleden van Grimbergen, bewerkte en geannoteerde uitgave onder leiding van H. DE SCHEPPER, deel I, Grimbergen, 1978, p. 187.
  • DELESTRE, J.B., Uit het verleden van Grimbergen, bewerkte en geannoteerde uitgave onder leiding van H. DE SCHEPPER, deel II, Grimbergen, 1987, p. 176.
  • FAUCONNIER A. en P. ROOSE, Het historisch orgel in Vlaanderen, deel 2a, Brussel, 1975, p. 137-139.
  • JANSEN, J. en B. GEUKENS, Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen. Provincie Brabant. Kanton Wolvertem, Brussel, 1980, p. 22-23.
  • SPILLEMAECKERS C.L., De abten van Grimbergen tot het einde van de 18de eeuw. 1128-1794, Grimbergen, 1978, p. 168.
  • VERBESSELT, J., Het Parochiewezen in Brabant tot het einde van de 13e eeuw, deel III, Tussen Zenne en Dender, deel II, Pittem, 1964, p. 223.

Bron: VAN DAMME M. met medewerking van DEBACKER I. & BOEKSTAL P. 2005: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Vlaams-Brabant, Gemeente Grimbergen, Deelgemeenten Grimbergen, Beigem, Humbeek en Strombeek-Bever, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen VLB4, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Van Damme, Marjolijn
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Allerheiligste Verlosser [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/75293 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.