erfgoedobject

Historische hoeve Hof ten Bossche

bouwkundig element
ID
74013
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/74013

Juridische gevolgen

Beschrijving

Imposante historische hoeve, tot 1951 pachthoeve; kaderend in een landschappelijk opmerkelijke omgeving in de zuidwestelijke uithoek van Opbrakel, namelijk achter de zuidelijke straatzijde en voor het Brakelbos; vanuit het westen, na stompe hoek tot voor de hoeve lopende gekasseide toegangsweg met boomgaard ten noorden; vroegere dreef en heden landweg in het verlengde ervan (noordoostwaarts) tot Pullem.

Zetel van de heerlijkheid van het goed ten Bosse vroeger ook zogenaamd "Courtaubois", na erfdeling in 1320 onder de zonen van de heer van Opbrakel een zelfstandige heerlijkheid geworden afhangend van de hoofdheerlijkheid Opbrakel. Beschikte als heerlijkheid met één van de grootste landbouwexploitaties van Opbrakel ook over alle belangrijke heerlijke rechten zoals een vierschaar en bleef tot in de 17de eeuw eigendom van de familie van Brakel; meerdere van hen evenals latere bezitters woonden in Oudenaarde of Gent. Afgebeeld in het kaartboek van Opbrakel door P. Hoelman (1651-54) met rechthoekige aanleg en nog bestaand oud deel van boerenwoning.

Overwegend gewitte bakstenen hoevegebouwen op gepikte plint; min of meer rechthoekige aanleg rondom ruime gekasseide binnenplaats met centrale mestvaalt; noordoosthoek afgesloten door brede rechthoekige toegangspoort met hardstenen negblokken, houten latei en onder ezelsrug (kunstleien).

Voorste vleugel (ten noordwesten) palend aan de toegangsweg, omvat onder andere het boerenhuis met centraal een dominante ruime woning van vijf traveeën en twee bouwlagen onder leien zadeldak met dakklokje, gebouwd in 1790-1791 door eigenaar J.J. Walckiers; ten noordoosten aansluitende rest van lager en ouder huis (tweede helft van de 17de eeuw ?) van drie traveeën en één bouwlaag onder pannen zadeldak. Oudste deel met verwerking van zandsteen zoals voor hoekkettingen van de gevel, dorpels van de smalle getraliede rechthoekige vensters en omkadering van keldergaten in de voorgevel; voorts nog ankers met krul en beide lijstgevels onder dakoverstek waarvan dakvoet op fraai geprofileerde consolenrij. Sterk verweerde vierkante zandstenen gevelsteen midden in de zijpuntgevel vermoedelijk voorheen gesierd met een wapenschild omgeven door barokke versiering. Eén van beide overwelfde kelders onder dit deel van het huis bewaard en toegankelijk met buitenkeldertrap in de erfgevel. Binnenshuis rest van een samengestelde balklaag waarvan zware moerbalk met gedecoreerde balkzool, geprofileerde zandstenen haardwangen van een verminkte open haard. Tegelvloer op zolder.

Heden vrijwel gesloten kleine jongere zijaanbouw onder lessenaarsdak, incorporeert een oven. (Verdwenen bakhuis vroeger alleenstaand op het voorerf). Aangebouwd dubbelhuis gekenmerkt door gebruik van hardsteen voor deuromlijstingen, vensterdorpels- en hoekstenen, beide lijstgevels afgelijnd door bakstenen daklijst op tandlijsten; vlechtingen in zijpuntgevels. In de straatgevel, ongeveer midden onder de hoge en opvallende bovenvensterrij, merkwaardige vierkante zandstenen gevelsteen waarop symbolische motieven onder andere kruisen, cirkels met typisch zesdelig gestileerd bloemmotief, evenals volgend nog grotendeels leesbaar opschrift: "1790 ANNO 1791 hoe troebel teyden". Erfgevel vertoont onregelmatiger muuropeningen, een lage deur, een centraal laaddakvenster met ver overstekend zadeldak. Smalle uitbouw links met sanitaire voorzieningen voor pachter, erboven voor de heer. Naar verluidt bleven tot midden 20ste eeuw als zomerverblijf voor de heer kamers in de eerste travee gereserveerd. Heden grotendeels aangepast of vernieuwd interieur, onder meer slechts één van beide overwelfde kelders behouden. Ten zuidwesten aansluitende stallen, met gedichte vroegere koetspoort en gewijzigde paardenstal, beide voorheen in gebruik door de heer.

Zuidoostelijke erfzijde afgesloten door enige overblijvende gevel geleed door zware lisenen van de indrukwekkende vroegere (langs ?)schuur die naar verluidt 1793 gedateerd was in ankers op de rechter zijpuntgevel; na brand in 1985 vervangen door een groter volume doch met veel lagere dakhelling en andere bouwmaterialen hetgeen het totaaluitzicht van de boerderij ingrijpend veranderde.

Ten zuidwesten, lange paarden- en koeienstallen onder pannen zadeldak, gedateerd 1805 in de latei van één van beide in hardsteen gevatte staldeuren; erfgevel voorts met brede dakoverstek op houten schoren. Getrapte daklijsten. Samengestelde balklaag met gewelfde pannen op overhoekse kinderbalken, plaatselijk wellicht in begin 20ste eeuw vervangen door bakstenen troggewelven tussen ijzeren liggers. Andere jongere aanpassingen zoals dichten van ronde stalvensters en plaatsen van ruimere vensters, dichten van poort in achtergevel, wijziging van stalinrichting (in de jaren 1960).

Ten noordoosten, kort en schuin ingeplant bedrijfsgebouw onder afgewolfd zadeldak (pannen), waarschijnlijk vroegere wagenloods, aangepast tot stallen. Dubbele poort onder gevelbrede latei in afgeknotte voorpuntgevel; getrapt uitgemetselde plint op rechter gevelhoek.

  • Rijksarchief Ronse, Topografisch-historische atlas, nummer 798.
  • CAMBIER A. , Een merkwaardige gedenksteen aan het Hof-Ten-Bossche (Opbrakel), in Annalen Geschied- en Oudheidkundige Kring van Ronse en het tenement van Inde, XXXII, 1983, p. 280-283.
  • DE LANGE S., Het Hof Ten Bossche, in Land van Aalst, XXX, 1, 1978, p. 1-39.

Bron: BOGAERT C., DUCHÊNE H., LANCLUS K. & VERBEECK M. 2000: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Oost-Vlaanderen, Gemeenten: Brakel, Horebeke, Kruishoutem, Lierde, Zingem en Zwalm, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 15n4, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Verbeeck, Mieke; Duchêne, Helena
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Is gerelateerd aan
    Hof ten Bosscheweg

  • Is deel van
    Ronsesestraat (Opbrakel)


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Historische hoeve Hof ten Bossche [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/74013 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.