erfgoedobject

Abdij van Munsterbilzen

bouwkundig element
ID
735
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/735

Juridische gevolgen

Beschrijving

Circa 670 sticht Sint-Landrada een vrouwenklooster, dat circa 880 door de Noormannen wordt verwoest. Reeds in de tweede helft van de 10de eeuw wordt de abdij heropgericht. Ze evolueert op het einde van de 12de eeuw tot een adellijk vrouwenstift, dat vanaf 11de-12de eeuw onder voogdij staat van de graaf van Loon. In 1895 worden de abdijgebouwen overgenomen door Franse kloosterzusters, die er een verpleeginrichting voor geesteszieken vestigen.

Van de abdij van Munsterbilzen resten slechts twee gebouwen: het nummer 1 in de Perronstraat en een gedeelte van het voormalige abdissenkwartier, geïntegreerd in de gebouwen van de psychiatrische instelling (Abdijstraat nummer 2).

Perronstraat nummer 1. Voormalige meisjesschool van de abdij, gebouwd door gravin Anne-Antoinette de Tilly-d'Aspremont, in 1725. Breedhuis van acht traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak met drie dakkapellen. Bakstenen gebouw op een verhoogde begane grond; gecementeerde plint. Een kalkstenen gevelsteen met het wapenschild van een abdis en opschrift: ANNO 1664; een gevelsteen met tijdens de Franse bezetting weggehakt wapenschild en opschrift: Ecole destinée pour les filles ou l'on enseigne à lire, à écrire, à calculer et à faire des choses convenables; bâtie et fondée par la comtesse d'Aspremont de Reckheim, et veuve de son Excellence le comte de Tilly, en son vivant général en chef des troupes de L.H.P. les Etats-Généraux des Provinces-Unies et gouverneur de Maestricht/Priez Dieu pour leurs âmes. Smeedijzeren muurankers met krullen. Geprofileerde, mergelstenen kroonlijst; dito waterlijst; mergelstenen steigergaten. Geprofileerde, houten kloosterkozijnen, voorheen beluikt in het benedengedeelte. Twee rechthoekige deuren in een houten kozijnen met bovenlicht en houtwerk uit begin 19de eeuw. Blinde achtergevel. Zijgevels met aandak, vlechtingen en mergelstenen schouderstukken. Bij een verbreding van de straat verdwenen de flankerende bijgebouwen, polygonale bakstenen gebouwtjes van een bouwlaag onder tentdak (leien), en de voortuin.

Het gebouw is thans opgenomen in de 19de-eeuwse en recente hospitaalgebouwen.

De omheining aan de zijde van de Perronstraat is recent. Ingemetseld, een kalkstenen gevelsteen met gedeeltelijk weggehakte voorstelling van Sint-Amor en datering 1701, een gevelsteen met weggehakt wapenschild en datering 166(2?), en twee identieke gevelstenen met wapenschild en datering ANNO/1660.

Tussen recente schoolgebouwen en gebouwen van de psychiatrische instelling bleef een gedeelte van het abdissenkwartier bewaard. Bakstenen gebouw van twee bouwlagen onder zadel- en mansardedak, met afgewolfde dakkapellen. De eerste negen traveeën zijn gebouwd naar ontwerp van de Akense architect J.J. Couven, in Luikse Lodewijk XV-stijl, en dateren uit midden 18de eeuw. De vijf rechtertraveeën hebben een oude kern uit de 17de eeuw doch werden verbouwd in de eerste helft van de 18de eeuw, waarschijnlijk in 1730, confer gevelsteen met datering in de achtergevel: ordonnantie in late Maasstijl. Duidelijke bouwnaad tussen beide gedeelten. De vleugel is volledig onderkelderd. Geprofileerde, mergelstenen waterlijst en mergelstenen steigergaten.

De rechtertraveeën zijn voorzien van smeedijzeren muurankers met krullen, en kruiskozijnen in een vlakke, kalkstenen omlijsting; in de eerste helft van de 19de eeuw werden een aantal kruisen verwijderd.

De classicistische vleugel heeft een risaliet in de vijfde, zesde en zevende travee, dat, evenals de negende travee, is afgelijnd met geblokte, mergelstenen hoekbanden. Getoogde vensters in een kalkstenen omlijsting met sluitsteen, deels nog beluikt op de benedenverdieping Het risaliet heeft gebogen zijkanten; de centrale travee is voorzien van het portaal: een getoogde vleugeldeur in een geprofileerde, kalkstenen omlijsing met sluitsteen met rocaillemotief en druiplijst op consoles, eveneens versierd met rocaillemotieven; hierboven het bel-etagevenster in een gelijkaardige omlijsting, en voorzien van een smeedijzeren hek. In de tweede helft van de 20ste eeuw werd de deur voorzien van een pui met trap; in de muur ervan, fontein met een gevelsteen met weggehakt wapenschild. De achtergevel is voorzien van rechthoekige vensters (eerste helft 19de eeuw) in een kalkstenen omlijsting van hergebruikt materiaal, en een rechthoekige deur in een geprofileerde, kalkstenen omlijsting op neuten, waarboven een kalkstenen gevelsteen met weggehakt wapenschild en datering 1730.

De gebouwen van de psychiatrische instelling hebben een gedeelte in eclectische stijl uit eind 19de eeuw, onder meer de vleugel waarin zich het portaal bevindt. Twee bouwlagen onder zadeldak; het poortgebouw telt één travee onder schilddak. Bakstenen gebouw op hardstenen plint met natuurstenen banden en hardstenen waterlijsten. Bakstenen rondboogvensters. Rechthoekige deur in een geprofileerde, hardstenen omlijsting met druiplijst, waarboven een drielichtvenster in hardstenen omlijsting.

Tussen de voormalige abdijvleugel en de kerk bevindt zich de speelplaats en de gebouwen van de school uit begin 20ste eeuw: het hoofdgebouw is een bakstenen gebouw van vier traveeën en twee bouwlagen onder mansardedak met dakvensters. Traveeën geritmeerd door bakstenen pilasters. Rechthoekige vensters onder metalen I-balk, voorzien van een rondboogvormige ontlastingsboog.

  • Johann Joseph Couven. Een Akens architect uit de 18de eeuw, werkzaam tussen Rijn en Maas, Borgloon, 1985, p. 27, 55.
  • BERGH G. VAN DE, Het adelijk stift van Munsterbilzen, in De Maasgouw, 11, 1889, p. 153-155, 157-159.
  • DOPPLER P., Het adelijk stift van Munsterbilzen, in De Maasgouw, 9, 1887, p. 162-164.
  • FRANQUINET G., De abdij van Munsterbilzen, in De Maasgouw, 1, 1879, p. 13-14, 18-20, 21-23.
  • HANSAY A., Supplément à l'inventaire des archives du chapitre noble de Munsterbilzen, in L'ancien Pays de Looz, 12, 1908, p. 9-11.
  • KONINCKX A., De abdij van Munsterbilzen, in Limburg, 29, 1950, p. 13-20, 29-32, 47-50, 88-94, 105-112, 127-134.
  • KONINCKX A., De abdij van Munsterbilzen in Limburgs Haspengouw, Hasselt, 1951, p. 105-111.
  • NEUSS H. VAN, Inventaire des archives du chapitre noble de Munsterbilsen, Hasselt, 1887.
  • VANHEUSDEN R., De inrichting van het lager onderwijs te Munsterbilzen in de 16e, 17e en 18e eeuwen, in Het Oude Land van Loon, 5, 1950, 1, p. 205-209.
  • VANHEUSDEN R., Abbaye de Munsterbilzen, in Monasticon belge, Liège, 1976, p. 103-129.
  • WOLTERS J., Notice historique sur l'ancien chapitre de chanoinesses nobles de Munsterbilsen, Gent, 1849.

Bron: SCHLUSMANS F. 1996: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Tongeren, Kantons Bilzen - Maasmechelen, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 14n3, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Schlusmans, Frieda
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Aan de Abdijstraat staat een meterslang zilverkleurig geschilderd hek op een met blauwe hardsteen afgedekte bakstenen muur, uit het begin van de 20ste eeuw. Het telt 31 traveeën, aangegeven door gietijzeren zuilen met geprofileerde sokkel, kapiteel en gepunte bolbekroning. De op een drietand eindigende spijlen zijn afwisselend wel en niet getorst en verstevigd op de rechte onderregel met een gekrulde U en onder de gebogen bovenregel met een kwartcirkel.

Aan de Perronstraat bevindt zich een hoge, door steunberen geritmeerde bakstenen muur met dekstenen van blauwe hardsteen en daarachter enkele oude bomen. In de muur is een wapensteen ingemetseld afkomstig van de abdij.

  • DE MAEGD C. & VAN DEN BROECK M. 2008: Inventaris van historische tuinen en parken in Bilzen, onuitgegeven tekst, Agentschap Onroerend Erfgoed.
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties

  • Is deel van
    Abdijsite van Munsterbilzen

  • Is deel van
    Perronstraat


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Abdij van Munsterbilzen [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/735 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.