erfgoedobject

Burgerhuis Pauwels

bouwkundig element
ID
6599
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/6599

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Burgerhuis Pauwels
    Deze vaststelling is geldig sinds

Beschrijving

Burgerhuis in nieuwe zakelijkheid, in 1935 gebouwd in opdracht van Stany Pauwels naar een ontwerp van architect René Cnoops uit 1934.

Over de Antwerpse architect René Cnoops die actief was tijdens het interbellum, is vooralsnog weinig bekend. Vanaf 1933 realiseert hij een aantal woningen in de Tentoonstellingswijk. In de eerste plaats zijn eigen architectenwoning aan de Vlaamsekunstlaan, een modernistische halfvrijstaande woning die een architecturaal geheel vormt met de rechts aanpalende woning Van Der Spoel, ook een ontwerp van zijn hand (1935). In de Tentoonstellingswijk ontwerpt de architect naast het burgerhuis Pauwels eveneens de woning Fischer (1937), Beschavingstraat 19. Cnoops is een pragmatisch architect die zich niet alleen toelegt op nieuwbouwwoningen. Evenmin houdt hij strikt vast aan de modernistische vormentaal. Voor de Antwerpse hogere kringen realiseert Cnoops evengoed verbouwingen en uitbreidingen in traditionalistische stijl, waaronder de uitbreiding van een cottagevilla aan de Della Faillelaan (1929), de vergroting van een cottagevilla in de Berkenlaan (1937) en de verbouwing van een villa in beaux-artsstijl aan de Della Faillelaan (1939), alle gelegen in of nabij de Nieuw-Parkwijk "Den Brandt".

De centrale verwarmingsinstallatie van de woning werd uitgevoerd door de firma A. Devigne & Cie, gevestigd aan de Amerikalei te Antwerpen. De firma Métaux Galler, gevestigd aan de Italiëlei 22 te Antwerpen, leverde het metalen schrijnwerk.

Cnoops' 7 meter brede tweegevelwoning telt twee gelijke traveeën en drie bouwlagen onder een pseudo-mansardedak. De woning is opgericht aan de rooilijn op een rechthoekig en achteraan afgeschuind perceel, en heeft een kleine stadstuin. Van het gebouw zijn de vloer- en dakplaten uitgevoerd in gewapend beton terwijl het muurwerk in baksteen is opgetrokken.

De lijstgevel heeft een driedelige opbouw, bestaande uit een sokkel bekleed in gefrijnde blauwe hardsteen op een lage plint in hetzelfde materiaal, waarboven een parement in bezand donkerrood baksteenmetselwerk in halfsteens verband met dieperliggende lintvoegen en oorspronkelijk rood gekleurde stootvoegen, en een bekronende attiek bekleed met natuurleien in gemengde maas- en ruitdekking.

Twee gevelbrede bandramen, op de tweede verdieping onderbroken door een centrale muurdam in witte natuursteen, kenmerken het nadrukkelijk horizontaal geordonneerde en onversierde gevelfront. De begane grond onderscheidt zich door een toegang aan rechter zijde en een flankerende garagepoort. Zo veruitwendigt de façade de inwendige planindeling met inkomtravee aan rechterzijde, een gevelbrede leefruimte op de verdieping en daarboven een opdeling voor de slaapvertrekken, die herhaald wordt in de mansarde.

Waar ornamentele detaillering in witte natuursteen is toegepast voor de geprofileerde vensteromlijstingen, voor de vensterdorpels met zijdelingse opstandjes, en voor de puilijst, is hout gebruikt voor de vensterlijsten van de attiek en voor de kroonlijst die geritmeerd is met paneelwerk. Voor de daklijst is zink gebruikt. De profilering ervan is afgestemd op die van de vensteromlijstingen. De twee traveeën brede achtergevel is sober uitgevoerd met een parement in roodbruine baksteen en gevelbrede rollagen onder en boven de vensters.

De voordeur in smeedijzer en gehamerd glas, met horizontale roedeverdeling/platijzers, is origineel. Net zoals het typische smeedwerk voor de flankerende lichten van toilet en garage. Het originele zwart gelakte stalen vensterschrijnwerk in de bovenbouw en het wit of lichtgrijs geschilderde houten vensterschrijnwerk in de attiek zijn vervangen door aluminium schrijnwerk waarin de oorspronkelijke raamverdeling werd hernomen. De vierledige beglaasde poort van de garage is vervangen door een eenvoudige metalen kantelpoort.

De plattegrond volgt de typologie van de traditionele bel-etagewoning, en is volgens het bouwplan georganiseerd rond een centrale, dwars ingeplante traphal onder een glazen daklicht. Deze centrale circulatiestrook deelt de plattegrond op alle niveaus in twee, met enerzijds de kamers aan straatzijde en anderzijds de kamers gericht op de tuin.

Toegankelijk via de bijkeuken, wordt de kelder aan de tuinzijde ingenomen door een kruipkelder en aan de straatzijde door een kolenkelder, chauffageruimte, wijnkelder, provisiekelder, en toilet. De begane grond omvat een garage en een entreehal met vestiaire en toilet, leidend naar een traphal met bordestrap op het middenplan. Van hieruit is er toegang tot de kamers achteraan: een keuken met office (bijkeuken) en een eetkamer. De eetkamer geeft met een beglaasde vleugeldeur uit op een ondiep terras en op de tuin. De keuken ontsluit met een beglaasde draaideur een klein bordes geflankeerd door een gemetselde lage bergkast voor huishoudelijk afval en een gemetselde behuizing voor een afvalwaterafvoer.

Op de bel-etage neemt de fumoir de volledige breedte van de straatzijde in. Het middenplan omvat de trapzaal en nachtgang, een toilet en een badkamer met plafondlicht. De badkamer fungeert tevens als 'en-suite' van de grootste van de twee verbonden slaapkamers aan de tuinzijde. De tweede verdieping biedt behalve aan de trapzaal en nachtgang ruimte aan vier slaapkamers, twee aan de straatzijde en twee aan de tuinzijde, die gescheiden zijn door een tussenin gelegen bergkast en een kamer met plafond- en vloerlicht. De mansardeverdieping herbergt aan de straatzijde twee mansardekamers. De achterste helft van het dakniveau wordt ingenomen door een dakterras dat aan de tuinzijde wordt beëindigd door een gemetselde borstwering, afgedekt met verglaasde muurkappen. Het dakterras en de daklichten van traphal en badkamer zijn verwijderd en vervangen door een bitumendak.

  • Stadsarchief Antwerpen, Bouwdossier, 18#1730.
  • SERNEELS H. 1936: Un architecte de qualité Paul Smekens, Bâtir 5.44, 770.

Auteurs: Van den Borne, Steven; Bisschops, Tim
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Burgerhuis Pauwels [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/6599 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Stad Antwerpen

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.