Historiek en context

Directeurswoning van de Openbare Reinigingsdienst of ‘Mestpacht’ is een gebouw in neo-Vlaamserenaissance-stijl op de hoek van Sint-Andriesplaats en Korte Vlierstraat, opgetrokken door de Stad Antwerpen naar een ontwerp van stadsingenieur Gustave Royers uit 1885. De bouw begroot op vier maanden, werd bij openbare aanbesteding in juli 1886, voor een bedrag van 25.440 Belgische frank toegewezen aan de aannemer Jacobus Josephus Boets uit de Lange Herentalsestraat. De nieuwe ambtswoning sloot aan bij een bestaand kantoorpaviljoen van één bouwlaag op het achterliggende terrein. Dit laatste werd heropgebouwd naar een ontwerp door stadsbouwmeester Alexis Van Mechelen uit 1913, maar is vandaag verdwenen. Het betrof een lokettenhal op een onregelmatige plattegrond, afgedekt door een ijzer- en glaskap met dakruiter op vier gietijzeren kolommen.

Gustave Royers die in 1875 is dienst trad bij de stad Antwerpen, stond van 1888 tot 1907 als hoofdingenieur-directeur aan het hoofd van de dienst Werken. In die functie volgde hij Pieter Dens op als stadsbouwmeester. Tot zijn belangrijkste bouwkundige realisaties behoren de oranjerie van de Kruidtuin uit 1883, de brandweerkazerne uit 1885 aan het Kipdorp, de vismijn uit 1891 in de Scheldestraat, de Schippersbeurs uit 1894 in de Lange Nieuwstraat, een twaalftal stadsscholen waaronder de lagere school op het Stuivenbergplein en de Stedelijke Nijverheidsschool in de Rodestraat beide uit 1898, en de ambtswoning van de hoofdhavenmeester uit 1899 aan de Oudeleeuwenrui. Van historische betekenis was het aandeel van Royers in de waterbouwkundige aanleg van de Antwerpse haven tijdens zijn ambtsperiode, met het graven van het Lefebvredok, het Amerikadok, het Eerste Havendok en de bouw van de Royerssluis.

Architectuur

Met een gevelbreedte van in totaal zeven traveeën, omvat het afgeronde hoekhuis drie bouwlagen onder een zadeldak. De lijstgevel heeft een parement uit rood baksteenmetselwerk in kruisverband, met gebruik van blauwe hardsteen voor de hoge, afgeschuinde plint en lekdrempels, en witte natuursteen (Morlay) voor spellkagen, waterlijsten, pilasters, balkons, lateien, borstweringen, de fries, kraag- en sluitstenen. Nadrukkelijk horizontaal geleed door waterlijsten en kordonvormende lekdrempels, legt de compositie de klemtoon op de hoekpartij. Een octogonale hoektoren met spits bekroont de afgeronde hoektravee. Beide brede flankerende traveeën worden gemarkeerd door pilasters met voluut- en wortelmotief, een balkon met consoles, balustrade en bolornamenten, een tweelicht in de topgeleding, en een driehoekig fronton als bekroning. Verder beantwoordt de opstand aan een regelmatig ordonnantieschema, opgebpouwd uit registers van rondboogopeningen met diamantkopsleutel op de begane grond en rechthoekige bovenvensters met onderdorpel. Op de eerste verdieping omlopende waterlijsten en doorgetrokken imposten, op de tweede verdieping latei op kraagstenen. Een klassiek hoofdgestel met architraaf en gekorniste houten kroonlijst op klossen vormt de gevelbeëindiging. In het hoektorentje, afgewerkt met een houten kroonlijst, alterneren rondboogvensters met panelen. Het houten schrijnwerk van de bovenvensters is bewaard; het portaal in de laatste travee in verbouwd tot venster.

Volgens de bouwplanen wordt de plattegrond ontsloten door de zijdelings ingeplante inkom- en traphal, met een doorgang naar het achterliggende kantoorgebouw. De begane grond omvat een suite van salon en eetkamer met ‘kabinet’ en de keuken in de achterbouw. Op de eerste en tweede verdieping bevinden zich telkens drie (slaap)kamers en een ‘kabinet’.