erfgoedobject

Werf- en Vlasnatie

bouwkundig element
ID
5653
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/5653

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Werf- en Vlasnatie
    Deze vaststelling is geldig sinds

  • is aangeduid als beschermd monument Werf- en Vlasnatie
    Deze bescherming is geldig sinds

  • is deel van de aanduiding als beschermd stads- of dorpsgezicht, intrinsiek Bouwblok met pakhuizen
    Deze bescherming is geldig sinds

  • is deel van de aanduiding als vastgesteld bouwkundig erfgoed Bouwblok met pakhuizen
    Deze vaststelling is geldig sinds

Beschrijving

Natiegebouw van de Werf- en Vlasnatie, opgetrokken naar een ontwerp door de aannemer P.J. Verlinden uit 1868. Deze aloude waternatie gaat in oorsprong terug op de reeds in de 15de vermelde Wervenaers of Werfnatie, en de Vlasnatie die opklimt tot het midden van de 17de eeuw. Beide fuseerden in 1847 tot de Werf- en Vlasnatie, die vanaf 1868 opereerde onder de firmanaam Heylen, Dejardin & Cie, met het statuut van vennootschap onder gemeenschappelijke naam. Datzelfde jaar werd de bouw aangevat van de nieuwe natiegebouwen aan de Oudeleeuwenrui. Het langgerekte U-vormige complex dat reikt tot de Spanjaardsteeg, omvatte oorspronkelijk kantoren, paardenstallen met voeder- en hooiopslag, een smidse en stapelruimte. In 2003 werd de Werf- en Vlasnatie overgenomen door de Katoen Natie. Het complex onderging een grondige renovatie tot kantoren, en appartementen naar een ontwerp door de architect Christine Conix uit 2005.

Het onderkelderde complex bestaat uit een hoofdvolume (zuidvleugel) van drie bouwlagen en vijf traveeën aan de straat, met in de middenas een overbouwde doorrij die de steegvormige binnenplaats ontsluit. Deze laatste wordt geflankeerd door twee parallelle, lagere en ondiepe vleugels van twee bouwlagen hoog en respectievelijk negen (westvleugel) en tien (oostvleugel) traveeën lang. Het geheel is opgetrokken uit rood baksteenmetselwerk in kruisverband, met spaarzaam gebruik van blauwe hardsteen voor de plint, de poortomlijsting en lekdrempels, en witte natuursteen voor sluit- en kraagstenen, onder pannen zadeldaken. Regelmatig van opzet met de klemtoon op de brede middenas, wordt de voorgevel geritmeerd door getoogde spaarvelden in kolossale orde, die de zijtraveeën bundelen. Centrale spiegelboogpoort in hardstenen omlijsting met neuten, schamppalen en een sluitsteen, die natie-initialen en het bouwjaar draagt: “W&VN 1868”. Verder registers van steekboogvensters met geprofileerde lekdrempel, en gietijzeren parapetten op de tweede verdieping. De kraagstenen in de vorm van een paardenkop van de spaarvelden, en de sluitstenen met vlasstengel van de middenvensters verwijzen naar de Werf- en Vlasnatie. Een klassiek hoofdgestel met overhoekse tandfriezen en vernieuwde kroonlijst vormt de gevelbeëindiging.

Ook de opstanden aan beide zijden van de binnenplaats worden geritmeerd door getoogde spaarvelden in kolossale orde, en belijnd door een plint en kroonlijst. Opgebouwd uit regelmatige registers van steekboogopeningen met lekdrempel, onderscheidt de oostvleugel zich op de bouwplannen door een alternerend ritme van staldeuren en -venstertjes op de begane grond. De westvleugel is in de laatste vijf traveeën geopend door bredere poorten. Tussen de traveeën zijn ijzeren ringen bevestigd in natuurstenen blokken, voor het vastmaken van paarden.

Volgens de bouwplannen bood de voorbouw ruimte aan kantoren, een conciërgewoning en opslagruimte. De oostvleugel werd gelijkvloers volledig ingenomen door paardenstallen met in totaal tweeëntwintig boxen; de westvleugel omvatte opslagruimte onderbroken door een tweede paardenstal met slechts vijf boxen, en de smidse achteraan. De constructie bestond uit houten moer- en kinderbalken, en houten spanten, met uitzondering van de smidse met ijzermagazijn op de verdieping, die was opgedeeld door bakstenen troggewelven tussen ijzeren I-balken. In de oostvleugel bevond zich een interne hijskoker, bediend door een 19de-eeuwse windas met latere elektromotor.

  • Stadsarchief Antwerpen, bouwdossiers 1868#46 en 545#369.
  • FIERENS J. 1977: Antwerpse stapelhuizen: een balans van 1850 tot 1910 , onuitgegeven verhandeling, Nationaal Hoger Instituut voor Bouwkunst en Stedebouw Antwerpen, 65.
  • HIMLER A. 1976: Inventarisering industrieel-archeologische relicten... gedeelte havenarcheologie , onuitgegeven werkdocument, Antwerpen, 5.

Auteurs: Braeken, Jo
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Is deel van
    Bouwblok met pakhuizen

  • Is deel van
    Oudeleeuwenrui


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Werf- en Vlasnatie [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/5653 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.