Min of meer in het centrum van het dambordvormig stratenpatroon van Outgaarden, bevindt zich de parallel met de Kerkstraat ingeplante Sint-Niklaaskerk met aangebouwde pastorie en haar ommuurde tuin.

Historiek

Over het ontstaan van deze bescheiden parochiekerk waarvan het kapittel van de Sint-Martinuscollegiale van Visé (Luik) tot op het eind van het ancien régime het patronaatsrecht bezat, zijn geen gegevens bekend. De naam van de patroonheilige suggereert een oprichting eind 11de - begin 12de eeuw toen vele kerken na de translatie van de relieken naar Bari in 1087 aan de Heilige Nicolaas van Myra werden gewijd. De vermelding in de 14de eeuw als “capellania veteris Hugardis” wijst op haar toenmalige rang als kapelanij. Aangenomen wordt dat een romaans kerkje, opgetrokken in het zogenaamde kwartsiet van Overlaar aan de basis lag van de huidige kerk - zelf het resultaat van twee belangrijke bouwcampagnes. Koor, eerste beuktravee en westtoren dateren uit 1760, periode waarin ook de pastorie werd herbouwd terwijl de rest van het schip pas in 1846 werd vernieuwd.

Beschrijving

De Sint-Niklaaskerk bestaat uit een eenbeukig schip van vier traveeën, een vierkante westtoren met flankerende torentjes en een smaller en lager, vierkant koor waartegen de pastorie werd aangebouwd.

Het koor en de aansluitende beuktravee, opgetrokken in blokken kwartsiet van Overlaar afgewisseld met lediaanse kalkzandsteen, bevatten zoal niet restanten dan toch hergebruikt materiaal van het primitieve kerkje. De rest van het schip en de westtoren werden opgebouwd uit baksteen met verwerking van Gobertange voor plint, regelmatige hoekkettingen en venster- en deuromlijstingen, het geheel afgedekt met een natuurleien bedaking.

Een register van steekboogvensters in een vlakke omlijsting zorgt voor een homogeen classicistisch aspect terwijl de westpartij wordt gearticuleerd door een vierkante, ongelede toren met karakteristieke torenhelm en flankerende, afgeronde torentjes met schietspleten waarin respectievelijk een natuurstenen spiltrap en de doopkapel zijn ondergebracht.

De ingang wordt gemarkeerd door een rondboogdeur met sluitsteen, imposten en druiplijst waarboven een bekronend steekboogvenster en het chronogram “PopVLe eCCe tanDeM resVrgo” (1760) dat verwijst naar de moeizaam verlopen verbouwingen.

De beuk van het homogeen witgeschilderd interieur met recente, doorzichtige beglazing met gekleurde sierboord is overdekt met een gestuct gewelf met steekkappen op pilasters terwijl het koor met roodzwarte marmeren vloer is voorzien van een kruisgewelf.

Mobilair

• Hoofdaltaar: portiekaltaar met een kruis, in het fronton een nis met een beeld van Heilige Nicolaas van Myra, op de fries staan attributen van de Merseniers of Kremersgilde afgebeeld, op zuilschacht Jezus- en Mariamonogram, op deurtje expositietroon Stralenmonstrans, op tabernakeldeurtje Hostiedragende kelk in mandorla omringd door symbolen van de Evangelisten, uit de tweede helft van de 17de eeuw, beschilderd en verguld hout. Altaarstuk met Laatste Avondmaal door Adolf Troost van Hoegaarden, 1854, doek (gerestaureerd in 1970).
• Zijaltaar (noord): portiekaltaar, tegen fronton onder baldakijn beeld Heilige Gertrudis van Nijvel; altaarstuk met Aanbidding der Wijzen (gerestaureerd doek), 18de eeuw, beschilderd hout.
• Zijaltaar (zuid): portiekaltaar, tegen fronton onder baldakijn beeld Heilige Hubertus (?); altaarstuk met Bisschopswijding van de Heilige Nicolaas van Myra (gerestaureerd doek), 18de eeuw, beschilderd hout.
• Twee biechtstoelen, deurstijlen en deurtje, begin 18de eeuw, overige elementen 19de eeuw, eik.
• Koorlambrisering, derde kwart 18de eeuw, eik.
• Preekstoel: klankbord met Heilige Geest, aan kuip verbonden kruisbeeld en Jezus- en Christusmonogram, 18de eeuw, eik.
• Doopvont: kuip en voet, 16de eeuw(?), beschilderde hardsteen, deksel, 18de-19de eeuw, beschilderd hout.
• Orgelkast, 19de eeuw, herbouwd in 1943, eik.
• Orgel, Charles Rifflart en Zonen uit Yvoir, 1855 (beschermd monument bij Koninklijk Besluit van 12.10.1981).
• Kerkmeestersbank, 19de eeuw, eik.
• Twee schilderijen: Man van Smarten en Onze-Lieve-Vrouw van Smarten, 19de eeuw, doek.
• Sculpturen:
  • Heilige Eligius, eerste helft 16de eeuw, beschilderde eik.
  • Heilige Hubertus, 17de-18de eeuw, gepolychromeerd hout.
  • Heilige Niklaas, 17de-18de eeuw, gepolychromeerd hout.
  • Heilige Sebastiaan, 17de-18de eeuw, gepolychromeerd hout.
  • Oud uurwerkmechanisme in toren.

  Het orgel is gevat in een achtvoetse orgelkast in klassieke stijl en werd in 1855 gebouwd door Charles Rifflart. De eiken orgelkast werd in 1943 herbouwd volgens gedenkplaatje op het front: "Mr en Mw Adolf Lebegge-Flawinne / lieten mij herbouwen / 26 juli 1943". Een inscriptie in het orgel luidt: "Charles Rifflart pére, Facteur d'orgues / à Yvoir, Segond et Charles, ses fils / m'ont fait l'an 1855". Pijpwerk, windladen en tractuur zijn - op een moment dat in de orgelbouw reeds industrieel-decadente producties opdaagden - nog helemaal op de klassieke kunstambachtelijke manier vervaardigd; dit alles is in vrij gave vorm geconserveerd en dus belangrijk. Het doksaal werd later enorm vergroot zodat het meubel zich momenteel helemaal achteraan bevindt. De oorspronkelijke balustrade is - in getransformeerde vorm - behouden.

  Kerkhof

  Tot de jaren 1920 was de Sint-Niklaaskerk aan de noord- en zuidzijde omringd door het kerkhof. Ingevolge een straatverbreding werd de zuidelijke helft gereduceerd tot een smalle strook met sierbeplanting, omsloten door een lage natuurstenen muur. Het noordelijk gedeelte werd geïncorporeerd in de pastorietuin. Links voor de kerk bevindt zich nog steeds een klein grasveld met enkele oorlogsgraven.

  • Onroerend Erfgoed, digitaal beschermingdossier DB002248, Parochiekerk Sint-Niklaas met kerkhofsite (PAESMANS G., 2004)
  • Onroerend Erfgoed Vlaams-Brabant, dossiernummers DB000631 en DB002248, Sint-Niklaaskerk, Klasseringsvoorstel met betrekking tot historische kerkorgels in het arrondissement Leuven.

  • FAUCONNIER A. & ROOSE P. 1977: Het historisch orgel in Vlaanderen, deel II b, Brabant - arron. Leuven, Brussel, 211-213.
  • GENICOT L.F., VAN AERSCHOT S., DE CROMBRUGGHE A., SANSEN H. & VANHOVE J. 1971: Inventaris van het cultuurbezit in Vlaanderen, Architectuur, Provincie Brabant, Arrondissement Leuven, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 1, Luik, 328-329.
  • CEULEMANS C. (red.) 1980: Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen. Provincie Brabant. Kanton Landen, Brussel, 77-78.
  • VAN DER VELPEN J. 1957: Hoegaarden en zijn gehuchten, topografisch, toponymisch en archeologisch in Eigen Schoon en de Brabander, 46-51.
  • WAUTERS A. 1875: Géographie et histoire des communes belges. Arrondissement de Louvain; Canton de Tirlemont, Brussel, (anastatische herdruk, Brussel, 1963), 140 e.v.