Kerk opgetrokken uit zandsteen; de plattegrond ontplooit een westtoren, drie beuken van drie traveeën, een uitspringend transept en een lang, op een driezijdige apsis uitlopend koor.
Vierkante gotische toren met drie verdiepingen uit de tweede helft van de 13de eeuw; begane grond overkluisd met zware kruisribgewelven die op ruw bewerkte kraagstenen steunen; spitsboog naar de beuk toe; bovenverdieping vroeger misschien voorzien van een tribune (huidige in neostijl); klokkenverdieping met versierde galmgaten in de oost- en zuidgevels; rechthoekige deels vernieuwde muuropeningen in de andere zijden; oculus uit de 18de eeuw en neogotisch portaal aan de zuidkant.
Beuk en transept uit dezelfde periode, overdekt met een steile bedaking in laatgotische stijl (16de eeuw); bakstenen overkluizing in de kruisarmen doch houten spitstongewelf in de beuk; lichte hoeksteunberen tegen de van schouderstukken voorziene puntgevels der transeptarmen; arcade en noordoostelijke halfzuil zijn misschien ouder en opgetrokken samen met het koor.
Westelijk koortravee overkluisd met spitstongewelf (einde 15de eeuw); afgesloten en blinde oostpartij in minder geëvolueerde gotische stijl (13de of 14de eeuw), gedeeltelijk herbouwd van ijzerzandsteen in groot en regelmatig verband; nieuw venster in het noorden; het jaartal 1731 op de koorsluiting wijst vermoedelijk op een restauratie.
Mobilair. In de kruisarmen, schilderijen van Verhaghen (einde 18de eeuw); romaanse doopvont versierd met vier hoofden (12de eeuw) en gotisch wijwatervat (16de eeuw).
Ommuurd en omhaagd kerkhof. De graftekens getuigen van de naoorlogse grafcultuur.
Historiek
Het ommuurde kerkhof van Meerbeek staat reeds aangeduid op de laat 18de-eeuwse Ferrariskaart. Volgend de Atlas der Buurtwegen uit 1840 is het kerkhof echter enkel ten zuiden, langs de straatzijde met een muur afgesloten. Oude postkaarten, vermoedelijk van uit het interbellum tonen aan dat er op het kerkhof op een enkel kruis na, weinig tot geen graftekens waren. In de jaren 1990 werd het kerkhof naar het noordwesten uitgebreid.
Beschrijving
Ommuurd en omhaagd kerkhof omheen de parochiekerk. De bakstenen kerkhofmuur op natuurstenen plint is afgedekt met een hardstenen deksteen. Aan bakstenen hekpijlers met hardstenen afdekking hangen zowel het ijzeren hekken boven de baksteenmuur als het toegangshekken. Links en rechts van het toegangshekken is er een voetgangersdoorgang. In de noordelijke muur werd een niet-gedateerd natuurstenen kruis ingemetseld.
Het historische kerkhof herbergt een reeks graftekens uit het interbellum en de naoorlogse periode. Ze zijn vorm gegeven in sobere art deco en modernisme. De graftekens evolueren van hardsteen naar (meerkleurige) composietsteen, mozaïek, kunststof, natuursteen en graniet en tonen zo de verschuiving die plaats vond in het materiaalgebruik in de jaren 1960-1980. Meerdere grafschriften zijn op marbrietplaten aangebracht. Nabij de ingang ligt een perceel met Belgische oud-strijders, gekenmerkt door identieke hardstenen kruisjes voorzien van de Belgische vlag.
De uitbreiding van het kerkhof omvat voornamelijk granieten graftekens vanaf de jaren 1990. De perken worden afgeboord met geschoren hagen en geschoren volumes in haagbeuk. Hier is de evolutie naar asbijzettingen duidelijk zichtbaar in de nieuw aangelegde strooiweide en de urnenkelders.
Atlas van de Buurtwegen, opgesteld naar aanleiding van de wet op de buurtwegen van 10 april 1841, schaal 1:2.500 (overzichtsplannen schaal 1:10.000).
Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden voor Zijn Koninklijke Hoogheid de Hertog Karel Alexander van Lotharingen, Jozef Jean François de Ferraris, Koninklijke Bibliotheek van België, uitgegeven in 1770-1778, schaal 1:11.520 herleid naar 1:25.000.
NIELS s.d.: Meerbeek – Everberg Kerk van den H. Antonius [online], https://www.delcampe.net (geraadpleegd op 11 augustus 2021).
S.N. s.d.: Meerbeek. Kerk [online], https://www.delcampe.net (geraadpleegd op 11 augustus 2021).
Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Antonius met kerkhof [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/43369 (geraadpleegd op ).
