Neoromaanse parochiekerk met deels ommuurd kerkhof gelegen aan een pleintje te midden van de dorpskern van Wommersom. De Sint-Kwintenskerk werd in 1864 gebouwd naar ontwerp van provinciaal architect Alexander Van Arenbergh. Op het kerkhof bevindt zich de necropool van de familie t’Serclaes de Wommersom.

Historiek

De kerk van Wommersom, op de rechter Geteoever, wordt voor het eerst vermeld in 1036 in de stichtingsakte van het kapittel van Incourt in Waals-Brabant. Onder de verschillende goederen waarmee het nieuwe kapittel werd begiftigd bevond zich "Wolmeris, cum dimidia ecclesia, que jacet in comitatu Brunengurt". Vanaf 1241 waren patronaat en tienden in het bezit van de abdij van Vrouwenpark te Rotselaar.

In 1635 werden kerk en pastorie door brand vernield. De kerk werd in de loop van de 17de eeuw heropgebouwd terwijl de pastorie pas rond 1776, ten tijde van pastoor Antoine Lamal (1774-1805), werd voltooid.

Wegens bouwvalligheid werd in de 19de eeuw beslist een nieuwe kerk te bouwen. Graaf t’Serclaes de Wommersom en toenmalig gouverneur van Limburg zou een aanzienlijke bijdrage in de kosten leveren en dit in ruil voor twee are grond op her kerkhof voor de bouw van een familiebegraafplaats. De 6 mei 1862 gedateerde plannen van provinciaal architect Alexander Van Arenbergh (1799-1877) werden, na aanpassingen aan het bovenste gedeelte van de toren, op 11 oktober 1862 door de Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen goedgekeurd. Op 25 april 1863 werd de eerste steen gelegd in aanwezigheid van Graaf Théodore Emile t’Serclaes de Wommersom, de plechtige inhuldiging vond plaats op 24 maart 1865. Het in 1867 op het kerkhof, achter het koor opgetrokken grafmonument van de familie t’Serclaes is wellicht eveneens een ontwerp van Van Arenbergh. Vermoedelijk in dezelfde periode werden kerk en pastorie aan de straatzijde afgesloten met een inmiddels, op enkele fragmenten na, grotendeels verwijderd smeedijzeren hekwerk met bakstenen pijlers.

In 1907 werden algemene restauratiewerken uitgevoerd door Pieter Langerock (1859-1923) waaronder de plaatsing van nieuwe treden en deuren in het koor, herstel van binnenbepleistering, heropvoegen van het bovenste gedeelte van de toren en dakherstellingen. In de jaren 1980 volgen nieuwe herstellingswerken en recent werd het interieur volledig herschilderd. De sobere polychromie, gekend van op oude foto’s was volgens archiefdocumenten het werk van de Leuvense schilder Oscar Algoet (1862-1937).

Beschrijving

Kerk en pastorie zijn ingeplant ter hoogte van een momenteel geasfalteerd en beklinkerd pleintje (parking) te midden van een heterogene dorpsbebouwing.

De Sint-Kwintenskerk, in 1864 geconcipieerd als een pseudokruisbasiliek voor een 500-tal parochiegangers en ingeplant vlak naast de gesloopte oude kerk, bestaat uit een driebeukig schip van vier traveeën met transept, ingebouwde westtoren met flankerende annexen en een driezijdig gesloten koor met aanleunende herenkapel (noord) en sacristie (zuid). Ze is opgetrokken in baksteen met rijkelijk gebruik van witte natuursteen voor plint, hoekstenen, omlijstingen en de karakteristieke drukke ritmering met 'speklagen', het geheel afgedekt met kunstleien zadeldaken - met aandaken en schouderstukken ter hoogte van het transept en zijbeuken– op klossen en decoratieve boogfries.

De versneden steunberen en rondbogige tweelichtvensters en rondlicht met rondstaafprofiel, ingeschreven in een rondboogomlijsting met afgeschuinde dagkanten, bepalen de traveegeleding van beuken en koor.

De eveneens door steunberen gearticuleerde westgevel wordt picturaal en plastisch verrijkt door een afwisseling van zorgvuldig gedetailleerde lichtopeningen: door colonetten geflankeerde rondboogvensters met ingeschreven twee- of drielicht, oculi met vierpas- en cirkelmotief en smalle, bovenaan stervormige lichtspleten, het geheel bekroond met een naar boven toe verjongende, vierledige toren met puntgeveltjes en slanke spits. De brede rondboogdeur met verdiepte dagkanten en opschrift "Gloria Domini Jesu in Loco Consecrato" wordt geaccentueerd door een archivolt met drie geringde rondstaven op colonetten met blad- en knopkapiteel.

In de gevel van het noordtransept een verweerd Belgisch wapenschild en de datum 1864.

De vrijwel monochroom, in lichte tinten geschilderde binnenruimte met grijs-zwarte natuurstenen tegelvloer wordt gearticuleerd door rondboogarcades op zuilen met blad- en knopkapiteel, blinde oculivormige bovenlichten en kruisribgewelven in stucwerk op slanke colonetten. De wanden van het driezijdig gesloten koor, eveneens met pseudokruisribgewelf, worden verlevendigd door een blinde rondboogarcade en door zes, niet gesigneerde brandglasramen met telkens een voorstelling van twee heiligen: Nicolaas en Blasius; Quintinus en Norbertus, Pierre de Craene, 1874: schenking pastoor Tuerlinckx; Onze-Lieve-Vrouw en Jozef, 1878: schenking familie t’Serclaes; Carolus Borromeus en Jacobus de Meerdere, 1878: schenking familie t’Serclaes; Henricus en Gummarus.

De noordelijke annex, nu sacristie, was oorspronkelijk de kapel van de familie t’Serclaes die via een nu gedichte opening in verbinding stond met het koor. De vele obiits die de wanden bedekten zijn inmiddels overgebracht naar het familiegraf op het kerkhof. In de zuidelijke annex is de verwarmingsinstallatie ondergebracht.

Meubilair

• Altaar: nis voor tabernakel bekroond met kruisbeeld, boven tabernakeldeurtje in boogveld halflijvige voorstelling van God de Vader, op predella tekst "Magister adest et vocat te", Johannes XL, 28, op altaartafel kruis tussen twee Engelen in verering, P. Langerock, 1909, geschonken door Jacob t’Serclaes de Wommersom. Kruisbeeld in hout, tabernakel in metaal, altaar in Comblanchien, Morley, Schots graniet en brons.
• Biechtstoel (noordzijde), middendeur bekroond met Lam op kruis, 1755, eik.
• Biechtstoel (zuidzijde), 1865, eik, Corneille Janssen, Sint-Truiden, geschonken door J.B. Ponsaerts.
• Communiebank, fragment ingewerkt in dienstaltaar, opengewerkt paneel met Pelikaan die zijn jongen voedt, midden 18de eeuw(?), eik.
• Communiebank, vier fragmenten tegen de koormuur met voorstelling van de Ark van het Verbond, symbool van de Hoop, symbool van het Geloof en de Tafel met de toonbroden, 18de of 19de eeuw.
• Doopvont, aan de kuip vier maskers, 15de-16de eeuw, hardsteen met geelkoperen deksel, eind 17de eeuw.
• Schilderij Vlaamse school met voorstelling van de Goede Dood, 17de eeuw, doek (sacristie).
• Sculpturen:
• Medaillon met halflijvige Boetvaardige Petrus, A.J. Gilis uit Tienen, 1816, eik.
• Heilige Dorothea, 16de eeuw, hout (verdwenen).
• Heilige Blasius, 17de eeuw, gepolychromeerd hout.
• Heilige Rochus van Montpellier, 17de eeuw, beschilderd hout.
• Heilige Quintinus, eind 18de-begin 19de eeuw, gepolychromeerd hout.
• Heilige Sebastiaan, eind 18de-begin 19de eeuw, gepolychromeerd hout.
• Vier evangelisten, tweede helft 19de eeuw, hout.
• Orgel, 1965, E. Verschueren, Tongeren.
• Grafmonument van Claude, graaf van Tilly († 1719) en echtgenote gravin van Aspremont en Reckheim, met vermelding dat ze een vleugel van de kerk, ziekenzaal en afsluiting van het kloosterpand lieten bouwen. Herkomst klooster in Maastricht, met alliantiewapens van de overledenen, hardsteen en marmer (sacristie).

De necropool van de familie t’Serclaes de Wommersom werd opgetrokken op het kerkhof van de Sint-Kwintenskerk en werd samen met de kerk gebouwd, mogelijk ook naar ontwerp van Alexander Van Arenbergh.

Beschrijving

Achter het koor, te midden van een deels ommuurd en deels met golfplaten omsloten kerkhof bevindt zich het van 1864 daterende necropool van de familie t’Serclaes de Wommersom. Hij kreeg de vorm van een in baksteen en hardsteen opgetrokken eclectisch tempeltje met zwak hellend, leien zadeldak met Christusmonogram op de vier hoeken. Het rechthoekige volume (10,2 bij zeven meter) met natuurstenen sokkel en verdiepte muurvelden met decoratieve boogfries wordt belijnd door hardstenen hoekzuiltjes met bladkapiteel. De frontzijde met brede rechthoekige toegang waarboven een hardstenen plaat met opschrift "Expectantes. Beatum. Spem. Et. Adventum. Gloriae. Magni.Dei. Et. Salvatoris. Nostri. Jesu. Christi. R.I.P. B. Paul. Ep. Ad. Titum. II. XIII" wordt geaccentueerd door een tweeledig aediculamotief met boven elkaar geplaatste, verjongende zuiltjes met driehoekige boogfries en eindbekroning.

In de linker zijgevel een hardstenen wapenschild (voorheen beschilderd en verguld) van de t’Serclaes met wapenspreuk "fortiter et fideliter" en de bouwdatum 1864.

Witgeschilderde binnenruimte met bakstenen tongewelf, links en rechts grafnissen, tegen de westwand een gepolychromeerd kruis, in de oostwand een kruisvormig opengewerkte lichtopening en in de vloer de grafsteen van de laatste dorpsheer van Wommersom, Carolus t’Serclaes († 1809) en zijn echtgenote Maria de Nachtegael († 1812). Gestapeld, de uit de kerk verwijderde obiits en een voorheen gepolychromeerd, houten Mariabeeld.