erfgoedobject

Parochiekerk Sint-Bartholomeus met kerkhof

bouwkundig element
ID
41521
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/41521

Juridische gevolgen

Beschrijving

Kerk in neogotische stijl (1860).

Mobilair: laatgotisch eikenhouten retabel met gesneden taferelen uit het leven van de Heilige Stefanus in het middenvak en zes geschilderde luiken.

Het retabel werd in 1522 door pastoor Egidius Stevens en de Kerkmeesters van Korbeek-Dijle besteld bij de Leuvense schilder Jan Vander Cautheren. De leveringsvoorwaarden van 28 juli 1522 (Leuven, Stadsarchief, Schepenregisters nummer 8182: Schepenregister (1522-1523)). De beschildering van de luiken (monogram I.C. op het linker zijluik binnenzijde) en de polychromie van het beeldsnijwerk worden dan ook met zekerheid aan genoemd schilder toegeschreven. Gezien de waardetekens (passer en schaaf) op de retabelkist, moet deze door een Brusselse schrijnwerker zijn vervaardigd. Het beeldsnijwerk wordt eveneens aan een Brussels atelier toegeschreven daar het middenstuk op de rugzijde het Brusselse waardeteken (de hamer) draagt.

Polychromie en vergulding van 1859 door gebroeders Goyers uit Leuven, die tezelfdertijd verschillende personages volledig vernieuwden en de metsellerie ingrijpend restaureerden. Oorspronkelijke lijst, gemonogrammeerd I.C. (Jan vander Cautheren), hersteld in 1769 door J. van Clevenbergh en ook in 1859 ter gelegenheid van de restauratie het gehele retabel door de gebroeders Goyers.

Het retabel bestaat uit eikenhout, het betreft een rechthoekige kist waarvan het middenvak verhoogd is, en meet 263,5 bij 208 centimeter. De Brusselse waardetekens voor de kist zijn ingeslagen op de twee buitenste zijwanden in het kopshout bovenaan (passer met schaaf), en voor de sculpturale versiering op de rugzijde van het middenpaneel (de hamer). De zes luiken zijn recto verso beschilderd op eik, twee luiken van 70 bij 32 en vier van 113 bij 48 centimeter.

Het figuratieve stelt taferelen voor uit het leven van de protomartyr, van links naar rechts:

  1. Aanstelling en wijding tot diaken
  2. Prediking in Jeruzalem
  3. (Boven) een Triniteit; (Onder) de steniging van Stefanus
  4. Stefanus bezwijkt na de marteling
  5. Verering van zijn relieken

De beschilderde luiken zijn gewijd aan de vinding en de overbrenging van de relieken van Stefanus (binnenzijde) en aan de mirakels door de voorspraak van deze heilige bekomen (buitenzijde). Binnenzijde kleine luiken:

  1. Links: Gamaliël verschijnt aan de priester Lucianus
  2. Rechts: Gamaliël verschijnt aan Johannes, bisschop van Jeruzalem

Binnenzijde grote luiken, van links naar rechts:

  • Ontgraving van het gebeente van de martelaar met voorstelling van de schenker Egidius Stevens
  • Het gouden reliekschrijn wordt aan boord van een schip gebracht
  • Overbenging van de relieken naar Constantinopel
  • Het reliekschrijn wordt in een kerk binnengebracht

Buitenzijde kleine en grote luiken: Beelden voorstellingen af van de wonderbare tussenkomst van Stefanus bij ziekte en dood. De afgebeelde mirakelen komen niet voor in de Legenda Aurea noch in andere geschriften over het leven van de heilige. Mogelijks gaat het het hier om wonderen die zich te Korbeek-Dijle zelf, een oude bedevaartsplaats van de Heilige Stefanus, hebben voorgedaan.

Ondanks de late datering is dit retabel nog volledig (laat)gotisch en is er geen enkel renaissance-element aanwezig. De geschilderde panelen hebben een buitengewone documentaire waarde op het domein van de materiële cultuur van de late middeleeuwen. Het retabel is één van de zeldzame laatgotische retabels in Vlaanderen die nog in een kerk bewaard worden. In de Sint-Bartholomeuskerk zijn ook nog een Passieretabel uit 1520 en een Matheusretabel uit het begin van de 16de eeuw bewaard.


Bron: Beschermingsdossier DB000712
Auteurs: Bergmans, Anna
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Kerkhof

Vergroende begraafplaats die voornamelijk de naoorlogse vormgeving van graftekens en diverse vormen van asbijzettingen toont.

Historiek

Het kerkhof van Korbeek-Dijle wordt afgebeeld op de Ferrariskaart uit de late 18de eeuw. Op dat ogenblik is de vierhoekige site ten noorden en oosten afgeboord met een bomenrij en ten zuiden en westen, aansluitend bij de rijweg, met een muur. Volgens de Atlas der Buurtwegen uit 1840 is het kerkhof dan volledig ommuurd.

Beschrijving

Vandaag is het kerkhof vergroend en deels ommuurd en omhaagd. De bakstenen muur langs de straat heeft steunberen en is afgewerkt met ceramische dakpannen. De ingang situeert zich aan beide zijden van de westgevel van de kerk. Enkel aan de noordzijde is er een natuurstenen muurtje met hoger oplopende pijlers. 

Het sterk geruimde, doch nog steeds geopende kerkhof behield enkele 19de-eeuwse graftekens tegen de kerkgevels. Het familiegraf Honnorez Coubau is omheind met een metalen hekken aan gietijzeren hekpijlers, rustend op een hardstenen plint. De schuin liggende gelijste hardstenen zerk heeft een ingebeitelde graftekst, erboven staat in witte marmer het familiewapen en drie harten en tot slot zijn er twee metalen ringen.

Het kerkhof bevat voornamelijk graftekens uit de naoorlogse periode in modernistische stijl. Zowel hardsteen als composietsteen (Bruggemans +1967) en graniet komen er voor. Verschillende graven zijn gedecoreerd met porseleinen applicaties terwijl grafsculptuur er weinig voorkomt (bijvoorbeeld rozen op het grafteken Vandermeulen-De Van en een vallende Christus op het grafteken Vandezande-Letellier). Tegen de kerkhofmuur, ten zuiden van de kerk, werd een urnenbegraafplaats, strooiweide en columbarium ingericht.

Op de begraafplaats ligt één gesneuvelde soldaat uit de Tweede Wereldoorlog begraven onder een grafstèle met graftuin van de Commonwealth War Graves Commission.

  • Atlas van de Buurtwegen, opgesteld naar aanleiding van de wet op de buurtwegen van 10 april 1841, schaal 1:2.500 (overzichtsplannen schaal 1:10.000).
  • Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden voor Zijn Koninklijke Hoogheid de Hertog Karel Alexander van Lotharingen, Jozef Jean François de Ferraris, Koninklijke Bibliotheek van België, uitgegeven in 1770-1778, schaal 1:11.520 herleid naar 1:25.000.
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Orgel

Het orgel werd gebouwd circa 1860 door de Mechelse orgelbouwer J. Cappuyns-Ceulemans. Over deze Mechelse orgelmaker is er nog weinig geschreven, hij maakte een aanzienlijk deel van zijn oeuvre in Waals-Brabant. In het neogotische orgel zit een uurwerk verwerkt. Het orgel bevindt zich stilistisch in een overgangsperiode tussen klassieke en romantische orgels.

  • Onroerend Erfgoed Vlaams-Brabant, Beschermingsdossier DB000586, Parochiekerk Sint-Bartholomeus: orgel (S.N. 1981).
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Bartholomeus met kerkhof [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/41521 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.