Historiek

Traditioneel diephuis genaamd “Valckenborch", waarvan de oorsprong opklimt tot de vroege 14de eeuw. Het pand huisvestte de schuttersgilde van de Oude Voetboog, huurder vanaf 1456 en eigenaar vanaf 1465 tot de opheffing van de gilden door het Franse Bewind. Het gildehuis brandde volledig af tijdens de Spaanse Furie in 1576, en werd heropgebouwd in 1578. Vanaf omstreeks 1800 deed het pand dienst als pakhuis, en kwam in 1881 in het bezit van de Stad Antwerpen.

Het gebouw werd gesloopt en heropgebouwd als onderdeel van het nieuwe Volkskundemuseum, naar ontwerp van architect Henri Van Dijk uit 1951, uitgevoerd door het aannemersbedrijf Stevens in 1952-1955. Van dit nieuwbouw- en restauratieproject maakten ook de vier aanpalende panden Gildekamersstraat 2 en 4 tot 6 deel uit. Met uitzondering van de zorgvuldig geschoorde renaissancegevels van "de Lelie" en "de Mane", werd het volledige huizenblok gesloopt en vervangen door een eigentijds museumgebouw, met een structuur uit gewapend beton en doorlopende vloerniveaus zonder niveauverschillen. Beide bewaarde gevels werden gerestaureerd, de overige naar de bestaande opstand of vrij gereconstrueerd, net als de achtergevels. Het destijds vervallen huizenblok was al in 1935 met afbraak bedreigd, voor de bouw van een kantoorcomplex voor de stadsadministratie, een project dat op georganiseerd protest stuitte van talrijke erfgoed- en architectenverenigingen verenigd in het Verweercomiteit voor de Gildekamersstraat, en uiteindelijk werd afgevoerd.

Het Volkskundemuseum, in 1907 opgericht als eerste folkloremuseum in België op basis van de collectie van de dichter Max Elskamp, was oorspronkelijk gevestigd in de Heilige Geeststraat en vanaf 1935 in een vroegere meisjesschool in de Sint-Andriesstraat, die begin 1945 werd geteisterd door een vliegende-bominslag. Het Volkskundemuseum opende zijn deuren in de Gildekamersstraat op 29 maart 1958, en was hier gevestigd tot 2007, waarna de collecties werden geïntegreerd in het nieuwe Museum aan de Stroom (MAS). De gebouwen werden samen met deze van het vroegere Etnografisch Museum aan Suikerrui en Kaasstraat in 2016-2018 heringericht tot het DIVA, het museum voor edelsmeedkunst, juwelen en diamant.

Henri Van Dijk studeerde af als architect in 1912, en was van 1920 tot 1930 geassocieerd met zijn vader Frans Van Dijk. Vervolgens nam hij de praktijk over, en voltooide een reeks projecten die al eerder waren aangezet, zoals de vergroting van het Gerechtshof aan de Britselei. In opdracht van Albert Kreglinger stond hij tussen 1947 en 1949 in voor de heropbouw van de huizen "de Pauw" en "den bonte Mantel" op de hoek van Grote Markt en Wisselstraat. In 1956 kreeg Van Dijk van de Stad Antwerpen opdracht een Etnografisch Museum te ontwerpen op de percelen palend aan het Volkskundemuseum, op de hoek van Gildekamersstraat en Zilversmidstraat. De plannen en het bestek werden in 1961 door de gemeenteraad goedgekeurd, maar naar het einde van de jaren 1960 afgevoerd.

Architectuur

Diephuis van vijf traveeën, twee bouwlagen en een insteekverdieping onder een zadeldak (nok loodrecht op de straat, leien). De trapgevel van dertien treden met overhoekse topstukken, door middel van ankers 1578 gedateerd, heeft een parement uit bak- en natuursteen, met een sokkel, kwarthol geprofileerde negblokken, en speklagen, voorzien van smeedijzeren muurankers met gekrulde spie. De reconstructie volgde het schema van de oorspronkelijke maar sterk verbouwde, 16de-eeuwse opstand, met toevoeging van een nieuw barokpoortje. Het opengewerkte gevelfront met een skeletstructuur is opgebouwd uit registers van gekoppelde kruiskozijnen met druiplijst; smeedijzeren venstertralies op de begane grond en kelderluik in de sokkel. De drieledige, door omlopende waterlijsten gemarkeerde geveltop, wordt achtereenvolgens geopend door drie gekoppelde kruiskozijnen met druiplijst, een rechthoekig drielicht met druiplijsten en lager middenluik onder een latei op kraagstenen, een rechthoekig luik met druiplijst en een balkgat. Rondboogdeur in een omlijsting uit blauwe hardsteen naar barok voorbeeld, met bewerkte, geblokte pilasters voorzien van neuten en imposten, een geblokte archivolt met sluitsteen en voluten, en een gekorniste, gestrekte waterlijst, waarboven het bovenlicht van de insteekverdieping. Achtergevel: gereconstrueerde trapgevel met een bak- en natuursteenparement.