erfgoedobject

Parochiekerk Sint-Stefanus

bouwkundig element
ID
37462
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/37462

Juridische gevolgen

Beschrijving

De kerk is een stichting van de heren van Elderen (1261). De huidige kerk in Maasgotische stijl dateert uit de 15de eeuw. Restauratie in 1899-1900 onder leiding van F. Lohest. De kerk is omringd door het ommuurde kerkhof.

De plattegrond beschrijft een driebeukig gebouw van drie traveeën met ingebouwde westtoren, aan de zuidzijde geflankeerd door een traptorentje, en een koor van twee rechte traveeën met driezijdige sluiting; portaal haaks op de eerste travee der zuidelijke zijbeuk; vrijwel vrijstaande sacristie in de noordoosthoek tussen koor en schip; tussen de sacristie en de noordzijde van het koor, ruimte voor het orgel, bereikbaar via een spiltrap in een kleine traptoren.

Volledig mergelstenen gebouw met pseudo-basilicale opstand. Gedrongen, vierkante westtoren van twee geledingen onder ingesnoerde naaldspits; de toren is blind op een roosvenster in de westgevel na, waarboven een nis met neogotisch Sint-Michaelbeeldje. Eenvoudige, spitsboogvormige galmgaten. Overige delen onder zadel- en lessenaarsdak. Steunberen van drie en vier (koor) geledingen. Geprofileerde mergelstenen spitsboogvensters met maaswerk.

Mergelstenen interieur, de middenbeuk van de zijbeuken gescheiden door middel van een spitsboogarcade op vrij zware zuilen met bladkapiteel. Overwelving door middel van kruisribgewelven tussen spitsboogvormige gordelbogen op consoles, waaronder neogotische beeldjes op sokkel. Stergewelven boven de rechte koortravee en de koorsluiting. Overwelving van de begane grond der toren door middel van een kruisribgewelf. De ruimte voor het orgel is aan de noordzijde van het koor geopend door middel van een spitsboog, en voorzien van een houten neogotische leuning (1900).

Mobilair: Schilderij op hout met voorstelling van Christushoofd, Vlaamse School (eerste helft van de 16de eeuw); gelijkaardige schilderij van Onze-Lieve-Vrouwehoofd; houten reliekschrijn met geschilderde voorstellingen van heiligen (15de eeuw). Reliëfs in de vorm van zes medaillons, met voorstelling van de hoofden van Aaron, koning David, Mozes, twee profeten en koning Salomon (circa 1600); een aantal neogotische beelden onder de sokkels die de gewelfribben dragen (1900).

Neogotisch hoofdaltaar (F. Lohest, 1898) met retabel, voorzien van voorstellingen uit het leven van Christus en het Oude Testament, gepolychromeerde eik, Antwerps (1520-1530), gerestaureerd door Bessers van Gent in 1900. Biechtstoel, eik, gedateerd 1656.

Orgel van P. Schyven, Brussel (circa 1900).

Merkwaardige glasramen in het koor, renaissance, in 1539-1640 geplaatst door gravin Marie-Madeleine de Hamal, met voorstellingen uit het evangelie, dateringen en wapenschilden van de Croy-de Hamal; het glasraam met voorstelling van Sint-Lodewijk van Frankrijk en Sint-Antonius van Padua werd toegevoegd in 1859 door het echtpaar de Renesse-de Stockem; glasraam met voorstelling van Maria in de tempel, door Osterrath van Tilff (1899); in de noordelijke zijbeuk, glasramen met voorstelling van de Geboorte van Maria, wapenschilden en Calvarie, laatst genoemde met wapenschild van Peumans (tweede helft van de 16de eeuw); in de zuidelijke zijbeuk, glasramen met voorstelling van Sint-Matthias apostel (?) en wapenschilden, waaronder dat van de Renesse en de Horion (?) (tweede helft van de 16de eeuw).

Zeer merkwaardige grafstenen met persoonsvoorstellingen van Willem van Hamal († 1279) in volle wapenrusting, kalksteen, gotisch; van Egidius van Hamal († 1354) in volle wapenrusting, kalksteen met wit-marmeren inlegstukken, gotisch; van Arnold van Hamal († 1456), gotisch; van Willem van Hamal († 1494) en echtgenote Margaretha de Merode († 1486), laat-gotisch; van Anna van Elderen († 1533), mogelijk afkomstig uit het Luikse atelier van Palardini, met vroeg-renaissance decor. Grafsteen van Franciscus van Elderen († 1320), kalksteen, gotisch. Gedenksteen van de familie de Renesse met wapenschilden en datering 1715.

  • Archief van de Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen, onuitgegeven gegevens.
  • DANIELS P. & PAQUAY J., Inventaire archéologique des objets existant dans les édifices publics. Canton de Tongres, III, Hasselt, 1919, p. 5-14.
  • GEUKENS B., Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen. Provincie Limburg. Kanton Tongeren, Brussel-St.-Truiden, 1976, p. 16-18.
  • MILKERS J., Het retabel van 's Herenelderen, in Het Oude Land van Loon, 1954, p. 114-120.
  • VAN CASTER E. & OP DE BEECK R., De grafkunst in Belgisch Limburg. Vloerzerken en -platen met persoonsvoorstellingen (13e tot 17e eeuw), Assen, 1981, p. 46-48; 74-77; 108-110; 113-115; 140-141.

Bron: SCHLUSMANS F. met medewerking van VANTHILLO C. 1990: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Tongeren, Kantons Riemst - Tongeren, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 14n1, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Schlusmans, Frieda
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Voor meer informatie:

  • BUYLE M. & VANTHILLO C. 2000: Vlaamse en Brabantse retabels in Belgische monumenten, M&L Cahier 4, Brussel, 218.
  • REYNIERS J. 2021: Een bijzonder reliekschrijn in de kerk van ’s Herenelderen. Ongekende parel in Haspengouw, Kerniel.
  • VANDEGEHUCHTE C. & BOUVE D. 2004: Inventaris roerend patrimonium Sint-Stefanuskerk ’s-Herenelderen/Ketsingen, Tongeren.
Auteurs: Hooft, Elise
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Stefanus [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/37462 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.