erfgoedobject

Parochiekerk Sint-Gillis met kerkhof

bouwkundig element
ID
37427
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/37427

Juridische gevolgen

Beschrijving

Historiek

Reeds vanaf de 11de eeuw wordt hier een kwartkapel, bediend door een rector, vermeld, mogelijk opgericht door de heren van Mulken. Het oorspronkelijke gebouw wordt -mogelijk omstreeks 1200- vervangen door een kapel in overgangsstijl, waarvan een spitsboog tussen kerk en toren rest. De huidige toren dateert uit eind 13de eeuw. In 1690 begon Pierre de Simonis, heer van Betho, met de bouw van een nieuwe kapel (koor); het gebouw werd tot 1727 verder afgewerkt door zijn erfgenaam, François de Hinnisdael.

Voorheen belangrijk bedevaartoord, met bedevaart naar Sint-Gillis, één der noodheiligen, de eerste negen dagen van september.

Het omringende, ommuurde kerkhof werd in 1871 bij verbreding van de straat ingekort.

Beschrijving

Kleine zaalkerk in classicistische barokstijl, aanleunend bij een vroeg-gotische toren (Maasgotiek). De plattegrond beschrijft een éénbeukig schip van twee traveeën, met voorstaande westtoren en koor van een rechte travee met driezijdige sluiting en aanleunende sacristie ten zuiden.

Gesloten vierkante toren van mergelsteen op een plint van mergelsteen, silex en baksteen; drie geledingen onder ingesnoerde naaldspits. De bovenste geleding is op elke zijde voorzien van een spitsboogvormig galmgat met maaswerk. Onder de kroonlijst een rondboogfries met driepasmotief.

Bakstenen schip onder zadeldak, met reminiscenties aan de Maasstijl in de mergelstenen kroonlijst op ojiefvormige consoles. Mergelstenen banden en hoekblokken. Rondboogvensters in een kalkstenen omlijsting met op regelmatige afstanden geplaatste negblokken. Voorstaand noordportaal, met recentere, rechthoekige deur.

Bepleisterd interieur, de kruisribgewelven op brede ribben gedragen door zware, rondboogvormige gordelbogen, uitlopend op pilasters. Straalgewelf boven het koor.

Mobilair: Beeld van Sint-Gillis, gepolychromeerd hout (17de eeuw). Hoofdaltaar, portiekaltaar van gemarmerd hout, barok, met voorstelling van Onze-Lieve-Vrouw met Kind en schenker, en wapenschild van de Hinnisdael en de Berchem (1707; gerenoveerd in 1900 door L. Grootaers). Eiken biechtstoel (18de eeuw).

Muurschildering met voorstelling van vereenvoudigd rankwerk op het gewelf der toren (13de eeuw). Grafsteen met persoonsvoorstelling van Egidius II († 1301) en Egidius III († 1336), heren van Mulken, gotisch.

  • BAILLIEN H., Het leengoed Mulken, Het Oude Land van Loon, 3, 1948, p. 17-25, 38-45.
  • FRERE J., Limburgsche volkskunde, Hasselt, 1928, p. 68.
  • GEUKENS B., Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen. Provincie Limburg. Kanton Tongeren, Brussel - Sint-Truiden, 1976, p. 63-64.
  • PAQUAY J., Tongres. Monographie illustrée Bulletin de la Société scientifique et littéraire du Limbourg, 31, 1913, p. 64-66.
  • S.N., Muurschilderingen in Limburgse kerken en abdijen, onder redactie van C.G. DE DIJN, Sint-Truiden, 1983, p. 11.
  • THYS C., Histoire du Béguinage de Ste. Catherine à Tongres, Tongeren, 1881, p. 352-365.
  • VAN CASTER E. & OP DE BEECK R., De grafkunst in Belgisch-Limburg. Vloerzerken en -platen met persoonsvoorstellingen (13e tot 17e eeuw), Assen, 1981, p. 69-70.
  • VERKEST M., Bedevaart te Mulken, Volkskunde, 7, p. 165-166.

Bron: SCHLUSMANS F. met medewerking van VANTHILLO C. 1990: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Tongeren, Kantons Riemst - Tongeren, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 14n1, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Schlusmans, Frieda
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Kerkhof

Oorspronkelijk was de kerk volledig omringd door een kerkhof. In 1871 werd evenwel een deel van het kerkhof onteigend om de straat te verbreden, zodat de toren aan de straat kwam te staan. Het kerkhof wordt omgeven door een eenvoudige bakstenen muur met natuurstenen deksteen en is aan beide zijden van de toren onderbroken door een klein smeedijzeren toegangshek.

  • Archief Onroerend Erfgoed Limburg, DL000179: Tongeren (Mulken) Sint-Gilliskerk, Klasseringsaanvraag (J. Gyselinck, 1975).
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Muurschilderingen

Op de muren en op de gewelfvlakken van de westtoren ontwikkelen zich ranken met bladeren en bloemen waartussen drie heiligen zijn geschilderd: op de noordmuur de gevleugelde Heilige Michaël in wapenrusting en in gevecht met de draak; op de zuidmuur een heilige bisschop (Maternus?), op de muur van de torentrap de Heilige Christoffel met Jezuskind. Kleurrijke banden en architectuurpolychromie vervolledigen het decor.

De schilderingen werden ontdekt, blootgelegd en gerestaureerd in 1993-1999. Zij kunnen gedateerd worden in het begin van de 16de eeuw.

Fragmenten van schilderingen (de geseling van Christus? 16de eeuw) bevinden zich op de westelijke muur van het schip, links van de spitsboog die de verbinding vorm met de toren.

  • BERGMANS A. 1998: Middeleeuwse muurschilderingen in de 19de eeuw. Studie en inventaris van middeleeuwse muurschilderingen in Belgische kerken, KADOC Artes 2, Leuven, 335.
  • SMETS L. 1996: Muurschilderingen in Limburg, Rijkel, 24-25.
  • VANTHILLO C. 2012: Tongeren, Mulken, Sint-Gilliskerk, in: Tongerse Annalen. Feestnummer 25.4, 54-55.
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Gillis met kerkhof [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/37427 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.