erfgoedobject

Kasteel van Genoelselderen

bouwkundig element
ID
36874
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/36874

Juridische gevolgen

Beschrijving

Voormalige verblijfplaats van de heren van Genoelselderen. Het kasteel wordt voor het eerst vermeld in 1407, toen het door de Tongerenaren werd afgebrand. Het huidige gebouw dateert in kern uit de eerste helft van de 18de eeuw (elementen van het interieur), werd eind 18de eeuw gerestaureerd door graaf Michel-Walrame de Borchgrave, de toenmalige heer, doch het huidig uitzicht is voornamelijk het resultaat van de ingrijpende restauratie van het toen sterk vervallen gebouw in 1859 door graaf Guillaume de Borchgrave; in 1869 wordt het kasteel verkocht aan Gillain de Tirlemont.

Imposant H-vormig gebouw gelegen binnen een oorspronkelijk waarschijnlijk volledig ommuurd (resten aan de westzijde) park in landschapsstijl met vijver. Een dreef, thans als dusdanig buiten gebruik, ligt in de centrale as van het kasteel; de eigenlijke oprit bevindt zich thans ten noorden van het gebouw en loopt via een gietijzeren hek tussen geblokte hardstenen pijlers, tussen het kasteel en de kasteelhoeve ten noorden van het kasteel. Een dreef hagebeuken ten westen verbindt het kasteel met het dorp. Ten westen, achter het kasteelpark, de hoger vermelde tumulus.

Het geheel vertoont een sterke symmetrie: in het verlengde van de twee vooruitspringende vleugels van het kasteel bevinden zich de dienstgebouwen (ten zuiden het knechtenkwartier, ten noorden de schuur en stallen), en flankeren op deze wijze het park, dat met twee artificiële niveauverschillen via brede trappen afdaalt naar een ronde vijver; ten oosten hiervan is het domein onderbroken door de Kasteelstraat.

Het kasteel zelf is een U-vormig gebouw van twee bouwlagen, waarvan de centrale vleugel zeven traveeën en de zijvleugels elk drie traveeën tellen onder schilddaken (leien) met dakkapellen en vier schoorstenen met fraai smeedwerk en windvanen. Witgekalkt gebouw, de oostgevels van baksteen, de overige van mergelsteen, op een kalkstenen plint; beschilderde kalkstenen hoekblokken. Rechthoekige vensters in een geprofileerde kalkstenen omlijsting met duimen (oorspronkelijk beluikt); midden 19de-eeuws houtwerk. Geprofileerde mergelstenen kroonlijst.

De oostgevel is de eigenlijke voorgevel. Boven de middentravee, dakkapel met klok. Middenrisaliet met beschilderde kalkstenen hoekblokken, bekroond met een driehoekig fronton met uurwerk. Centrale rondboogdeur in rechthoekige kalkstenen omlijsting met uitgespaarde zwikken, sluitsteen en geprofileerde druiplijst. Twee rechthoekige deuren (confer vensters ) in beide vleugels. De westgevel heeft een licht uitspringend middenrisaliet met kalkstenen hoekblokken, met een verdiep verhoogd en bekroond door een puntgevel met uurwerk. Mergelstenen hoekblokken.

Merkwaardig interieur. De kamers der benedenverdieping zijn gegroepeerd rondom een centrale ruimte, waarvan de zoldering rijkelijk van midden 19de-eeuws stucwerk is voorzien. Eiken deuren met rocaillemotieven. Eiken rococotrap, met op de overloop een van schilderingen en baldakijn voorzien altaar in een eiken muurkast. Een aantal interessante schouwen, waarvan één (marmer, régencestijl, de eerste helft 18de eeuw) met een muurschildering, getekend Coclers.

Twee dienstgebouwen, het zuidelijke een koetshuis, symmetrisch geplaatst ten oosten van het kasteel. Identieke volumes van drie traveeën en één bouwlaag onder mansardedak (leien) met dakkapellen. Beschilderde bakstenen gebouwen op kalkstenen plint. Kalkstenen hoekbanden en een geprofileerde kalkstenen kroonlijst.

Het koetshuis is voorzien van drie rondboogpoorten in een vlakke, kalkstenen omlijsting met doorlopende imposten en sluitsteen. In het andere dienstgebouw zijn de poorten gedicht. Boven de poorten telkens een halfrond venstertje met roedeverdeling.

Tegen de zijgevels aan de zijde van het park bevindt zich telkens een fontein, voorzien van een beeld, ten noorden Apollo, ten zuiden Artemis.

Aansluitend bij deze dienstgebouwen strekken zich in oostelijke richting twee smalle erven uit, omringd door verdere dienstgebouwen, of ommuurd. De toegang is aan beide zijden afgesloten door ijzeren hekken of houten poortjes. Het zuidelijk erf, achter het koetshuis is aan alle zijden door gebouwen omringd: ten westen het koetshuis, ten oosten het knechtenkwartier, en ten zuiden en ten noorden lage stallen, die door de toegangen in twee delen worden verdeeld. Alle gebouwen van witgekalkte baksteen.

Het knechtenkwartier is een breedhuis van twee bouwlagen onder wolfsdak (leien) met dakkapellen. Drie bolkozijnen in een geprofileerde kalkstenen omlijsting (eerste helft 18de eeuw). De rechtse deur is recent, de linkse deur is rechthoekig, met kalkstenen latei en onderbroken kalkstenen posten.

Ten zuiden van het erf, twee stallen, elk van zeven traveeën onder zadeldak. voorzien van 19de-eeuwse muuropeningen aan erfzijde; geprofileerde mergelstenen kroonlijst. In de zijgevels, die de toegang tot het erf flankeren, rondboogpoortjes in een mergelstenen omlijsting met negblokken, uitspringende imposten en sluitsteen. De zuidgevel van dit gedeelte is voorzien van kalkstenen rondboogpoortjes, de zijgevels van knechtenkwartier en koetshuis van hoge, getoogde deuren in een beschilderde kalkstenen omlijsting met uitspringende sluitsteen; oculus in kalkstenen omlijsting in de geveltop. Ten noorden van het erf bevindt zich een aan erfzijde open gebouwtje onder mank zadeldak, en stallen van zes traveeën onder gelijkaardig dak. De zuidgevel is voorzien van kleine, rechthoekige mergelstenen vensters en twee rondboogdeurtjes met mergelstenen boog en imposten, het rechtse met kalkstenen posten (hergebruikt materiaal). De gevels aan parkzijde zijn blind.

Het noordelijk erf sluit aan bij het dienstgebouw van het kasteel, en is aan de noordzijde voorzien van een muur met houten poort; de ertegenover liggende ingang is met een houten hek afgesloten. Ten oosten bevindt zich een dwarsschuur met stal onder wolfsdak (leien). Witgeschilderd bakstenen gebouw, voorzien van een korfboogpoort met kalkstenen posten. In het linkse gedeelte een thans gedichte rondboogdeur in een kalkstenen omlijsting met negblokken, en ernaast een rechthoekig kalkstenen venstertje met sponningbeloop. De schuur werd met aanbouwsels tegen de achtergevel vergroot.

Ten zuiden een stal onder zadeldak, met volledig recente voorgevel, en aan de andere zijde van de ingang een open karrenhuis.

In het zuidelijk gedeelte van het park, tegen de zuidmuur, een belvedère uit eind 18de eeuw in de vorm van een antiek tempeltje. Witgeschilderd, bakstenen gebouwtje onder zadeldak (kunstleien), met mergelstenen hoekbanden. De voorgevel is van witgekalkte mergelsteen en is opengewerkt tot een rondboognis, geflankeerd door pilasters en bekroond door middel van een driehoekig fronton, het geheel rijkelijk versierd met Lodewijk XVI-ornamenten. In de nis bevindt zich een vrouwenbeeld met beker en wijnkruik, boven het waterbekken van de fontein.

  • PAQUAY J., De Heerlijkheden Elderen, (Bulletin de la Société scientifique et littéraire du Limbourg, 46, 1932, p.8-10).
  • THYS C., Notice historique sur Genoels-Elderen et ses seigneurs, Tongeren, (1869).

Bron: SCHLUSMANS F. met medewerking van VANTHILLO C. 1990: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Tongeren, Kantons Riemst - Tongeren, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 14n1, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Schlusmans, Frieda
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Kasteel van Genoelselderen [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/36874 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.