erfgoedobject

Parochiekerk Sint-Catharina

bouwkundig element
ID
34347
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/34347

Juridische gevolgen

Beschrijving

Naar het oosten georiënteerde kerk achter lage bakstenen omheiningsmuur onderbroken door vierkante natuurstenen pijlertjes met afgeknotte versierde toppen, van 1908 naar ontwerp van architect Henri Valcke. Halverwege is de afsluiting onderbroken voor een herdenkingsmonument aan de oorlogsslachtoffers van 1914-18. Rechts achter de muur hoge sokkel met bronzen Heilig Hartbeeld van 1938 door Aloïs De Beule.

Stichtingsdatum van de parochie onbekend en voorts weinig bouwhistorische gegevens voorhanden. De oprichting van de parochie vond vermoedelijk plaats in de eerste helft van de 17de eeuw als afscheiding uit de parochie Assenede en tot de eerste helft van de 16de eeuw zou de kerk van Assenede als hoofdkerk gefungeerd hebben. Aanvankelijk toegewijd aan het Heilig Kruis, nadien aan de huidige patrones. De gotische driebeukige hallenkerk in baksteenbouw zou voornamelijk dateren uit de 15de en 16de eeuw. Het koor van twee traveeën met driezijdige apsis wordt voorafgegaan door een achtzijdige kruisingstoren en een uitspringende noordelijke transeptbeuk (nu doopkapel) met een ronde traptoren in de oksel met de noordelijke zijbeuk. Vlak afgesloten zijkoren en driebeukig schip van drie traveeën. Volgens een kaart uit midden 16de eeuw was de kerk toen eenbeukig met toren in het midden en een noordelijke dwarsbeuk. Een kaart van 1580 toont een driebeukige kerk wet toelaat te veronderstellen dat de zijbeuken van het schip tussen 1550 en 1580 werden toegevoegd. Buitenaanzicht sterk bepaald door herhaalde restauraties. Plannen uit de eerste helft van de 19de eeuw naar ontwerp van architect Louis Minard voor herstellingswerken onder meer het vernieuwen van een gedeelte van de zuidelijke zijbeuk. Circa 1896 vindt een grondige restauratie aan naar ontwerp van architect Frans Van Wassenhove (Eeklo), werken die vanaf 1903 werden verdergezet door architect Hendrik Geirnaert. Daarbij werd heel het metselwerk vernieuwd onder meer van de puntgevels, aan plint en steunberen en werden de ramen voorzien van neogotisch traceerwerk. Nieuwe berging van 1932 naar ontwerp van architect A. Van Mossevelde en bouw van een nieuwe sacristie in 1952 naar ontwerp van architect Albert Lefebure. Schip van drie traveeën onder even hoge, steile leien zadeldaken. Drie even hoge puntgevels als westgevel met ieder een ruim spitsboogvenster tussen versneden steunberen. Smallere middenpuntgevel met hoger geplaatst venster boven het portaal. Brede korfboogdeur in een deels gerestaureerde zandstenen omlijsting vroeger voorzien van het jaartal 1693; gesculpteerde deurstijl met beeldhouwwerk van de Heilige Catharina en engelen. Zuidgevel met schuin oplopende onversneden bakstenen steunberen, en bakstenen plint. Noordzijde met versneden steunberen, ook op de gevelhoeken. Zijbeuken verlicht door hoge spitsboogvensters met drieledig neogotisch maaswerk. Roodgeschilderde houten daklijst op uitgesneden houten consoles. Hoge puntgevel voor de noordelijke transeptbeuk met klein spitsboogvenster in de top. Rondboogvormige deur met zandstenen boog in de okseltoren. Smalle rondboogvormige galmgaten in spitsboogvormige nissen in de achtzijdige kruisingstoren; hoge achtzijdige leien spits met horloge. Twee traveeën lange koorpartij met vlak afgesloten zijkoren. Tegen de oostgevel van de noordelijke kruisbeuk: hardstenen grafmonument ter nagedachtenis van pastoor B. D'Hont (1890-1901) met gewitte terracotta beeldengroep aan het Heilig Graf door Mathias Zens van 1903. Daarboven Christusbeeld aan houten kruis met afdakje.

Interieur

Eind 1992-begin 1993 herschildering van het interieur grosso modo. met overname van de vroegere neogotische decoratie doch deels met vrije interpretatie. Vrijgelegde polychromie van het koor volledig oververschilderd met overname van voorstelling van de vier evangelisten. Kruising met bakstenen kruisriboverwelving met zandstenen ribben. Spitsboogvormige, beschilderde houten overwelving van beuken en tonvormige overwelving van het koor door ribben onderverdeeld in rechthoekige vakken, in het schip verrijkt met spiegelpanelen. Transeptbeuk met rechte zoldering door bepleisterde moerbalken verdeeld in vier vakken met spiegel. Vroeger zou de zoldering ergens het jaartal 1773 vertoond hebben. Spitsboogvormige scheibogen op ronde natuurstenen zuilen.

Mobilair

Schilderij "Aanbidding der herders" van 1830 door J. Paelinck (hoofdaltaar).

Beeldhouwwerken. Lindehouten Jezusbeeld aan het kruis (circa 1650) door Quellin. Vier houten beelden achterin de kerk uit de 17de eeuw op gesculpteerde sokkels van Heilige Ambrosius, Heilige Antonius van Padua, Heilige Johannes Nepomucenus en Heilige Jozef met Kind; twee gepolychromeerde houten altaarbeelden uit de 17de eeuw: Heilige Catharina van Alexandrië en Heilige Hubertus gepolychromeerd terracottabeeld van de Heilige Familie en de Heilige Rochus door Mathias Zens uit begin 20ste eeuw. Hoofdaltaar met neoclassicistische portiek volgens plannen van 1827. Twee portiekvormige zijaltaren (tweede helft van de 18de eeuw). Portiekaltaar toegewijd aan de Heilige Catharina van Alexandrië in het noordelijk transept (tweede helft van de 17de eeuw). Lambrisering met drie geïntegreerde biechtstoelen (tweede helft van de 18de eeuw) en kerkmeestersbanken. Communiebank uit de eerste helft van de 18de eeuw. Preekstoel uit midden 17de eeuw door A. Sauvage met Christus Zaligmaker en de vier evangelisten (in 1912 vernieuwde trap en hemel). Terracotta kruisweg van 1905 door Mathias Zens.

Orgel in origine door L. Delhaye uit begin 18de eeuw, herstelling door J.T. Forceville (Brussel) rond midden 18de eeuw; renovatie door P. van Peteghem (Gent) vermoedelijk in 1769-70, nieuw orgel in 1936 door L. Daem Appelterre) met integratie van oudere elementen.

  • Archief Bestuur voor Monumenten en Landschappen, Buitendienst Oost-Vlaanderen.
  • Rijksarchief Gent, Kaarten en plans, nummer 458.
  • Rijksuniversiteit Gent, Fonds Vliegende Bladen I, Wachtebeke.
  • DE SMET E., Op bezoek te Wachtebeke, in "Ons Meetjesland", XIV, 1, 1981, p. 17-20.
  • ROOSE-MEIER B., Fotorepertorium van de Belgische bedehuizen, Provincie Oost-Vlaanderen, Brussel, 1981, p. 28-30.

Bron: LANCLUS K. & VERBEECK M. 1993: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Oost-Vlaanderen, Arrondissement Gent, Kantons Evergem - Lochristi, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 12n4, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Lanclus, Kathleen; Verbeeck, Mieke
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

In 1199 wordt in Wachtebeke een kapel vermeld, afhankelijk van de parochie Assenede. In 1281 blijkt Wachtebeke een zelfstandige parochie te zijn geworden. Een eerste kerk kan in de jaren of decennia daarna zijn opgericht. De achthoekige kruisingstoren kan gezien de gelijkenissen met de kerktoren van het naburige Moerbeke dateren uit de 14de eeuw.

  • BRAND K.J.J. & BRAND W.J.P.M. 1993: Geschiedenis van kerk en godsdienst in Zeeuws-Vlaanderen en het in België gelegen deel van de Vier Ambachten. In: DE KRAKER A., VAN ROYEN H. & DE SMET M. (reds.), “Over den Vier Ambachten”. 750 jaar Keure, 500 jaar Graaf Jansdijk, Kloosterzande, 697-734.
  • DEBONNE V. 2015: Uit de klei, in verband. Bouwen met baksteen in het graafschap Vlaanderen 1200-1400, onuitgegeven doctoraatsverhandeling, Katholieke Universiteit Leuven, Departement Architectuur.
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Catharina [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/34347 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.