erfgoedobject

Parochiekerk Sint-Audomarus met kerkhof

bouwkundig element
ID
33171
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/33171

Juridische gevolgen

Beschrijving

Georiënteerd bedehuis midden omringend kerkhof met ijzerzandstenen omheiningsmuurtje waarop hek tussen postamenten. Ten noordoosten en zuidoosten ijzerzandstenen kapelletjes respectievelijk met Christus- en Corneliusbeeld naar ontwerp van architect A. De Pauw (Brugge) van 1924.

Historiek

Neoromaanse kerk heropgebouwd in 1920 naar ontwerp van A. De Pauw (Brugge) van 1904. Het romaans bedehuis werd verbouwd in 1663: midden- en zijbeuk werden verbreed en onder één dak gebracht; transeptarmen werden verlengd; heroriëntering van de kerk namelijk westkant werd koor, koorpartij werd voorportaal. In 1904 wordt de kerk gesloopt en iets meer ten zuiden heropgebouwd: het romaanse koor wordt zijkoor; het noordelijk transept wordt doopkapel; de kruising vormt een deel van het noordelijk transept. Na de Eerste Wereldoorlog wordt de kerk naar de plannen van 1904 heropgebouwd. Herstellingswerken in 1945-1946 na de beschadiging tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Beschrijving

Driebeukig bedehuis met basilicale opstand met toren op zuidoostzijde.

De plattegrond ontvouwt: driebeukig schip van vijf traveeën, onder meer één centrale portaaltravee; een noordelijk en zuidelijk transept van één travee met rechte sluiting; een hoofd- en twee zijkoren van één travee, respectievelijk afgesloten door apsis en vlakke sluiting; één noordelijk en zuidelijke sacristie.

Hergebruikte ijzerzandsteen voor noordelijk zijkoor en -transept, voorts afwisselend lagen van gele, roze en rode natuursteen. Lei-, zadel- en lessenaarsdaken.

Centrale westelijke puntgevel voorzien van kruisbekroning; oculi en rondboognissen onder meer met lichtgleuven; rondboogvenster onder meer op doorgetrokken afzaat van witte steen ter aflijning van de eerste geleding; verdiept rondboogportaal in een geprofileerde omlijsting (halfzuilen) van geblokte witte en roze natuursteen, en gekoppeld tussen twee rondboognissen in dito omlijsting; vlakke hoeksteunberen.

Overige gevels geritmeerd door vlakke steunberen, rondboogvensters en -nissen met onder meer doorlopende afzaten, afgelijnd hetzij door houten kroonlijst op consooltjes, hetzij door natuurstenen tandlijstje. Oculus in transeptgeveltop.

Noordelijke puntgevel gevat tussen steunberen met versnijdingen met geprofileerde spitsboognis met drielob onder druiplijstje in de geveltop, eronder spitsbogig tweelicht en rondboognis op de benedenverdieping.

Vierkante zuidoosttoren van drie geledingen onder tentdak. Halfrond traptorentje op de zuidoosthoek. Getypeerd door op elkaar gestelde vlakke hoeksteunberen; aflijnend rondbogenfries, twee aan twee gekoppelde rondbogige galmgaten, eronder rondboognissen waarin lichtgleuven, en rondboogvensters, waarboven oculus.

Interieur

Basilicale opstand, deels bepleisterd. Afwisselend gebruik van donkere en lichtere natuursteen voor rondbogige scheibogen op bundelpijlers met geprofileerd dekblad en Toscaans kapiteel, voor lisenen en voor vensteromlijstingen. IJzerzandsteen in noordelijk transept en -koor; laatst genoemde verlevendigd door middel van gesuperpositie van rondboognissen. Bakstenen kruisribgewelf ter overkluizing van middenbeuk, kruising en zuidkoor. Bepleisterd kruisgewelf met gording en trekbalk in noordelijke en zuidelijke beuk. Houten zoldering respectievelijk vlak en spitston, voor noordelijk koor en -transept. Straalgewelf in apsis.

Mobilair

Neoromaans mobilair. Brandraam zogenaamd "66th E.L. Division Memorial Window" in noordelijk zijbeuk, ingezegend op 13 oktober 1928, ter herinnering aan de Slag van Passendale.

  • Algemeen Rijksarchief, Dienst der Verwoeste Gewesten, 5162.
  • Archief Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen, 718.
  • Bulletin du Comité de la Province de la Flandre Occidentale, V, 1901, p. 94-97, 104-106, 225-226, 361.
  • S.N. [DESMIDT F.] 1940: De Romaansche Kerkelijke Bouwkunst in West-Vlaanderen, Gent, 157-162.
  • ENGLISH M., Romaanse Bouwkunst in West-Vlaanderen, Brugge, 1939, p. 78.
  • ROOSE-MEIER B., Fotorepertorium van de Belgische bedehuizen, Provincie West-Vlaanderen, kanton Ieper I, p. 23.

Bron: DELEPIERE A.-M. & HUYS M. 1991: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie West-Vlaanderen, Arrondissement Ieper, Kantons Mesen - Wervik - Zonnebeke, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 11n3, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Delepiere, Anne Marie; Huys, Martine
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Glasramen

In het noordelijke transept van de Sint-Audomaruskerk bevindt zich een oculusvormig glasraam, met daaronder drie lancetvormige glasramen, ter herinnering aan de doden van het 66th Division BEF die vielen tijdens de gevechten om de kerk in de nacht van 8 op 9 oktober 1917 (Eerste Wereldoorlog). Aan de gevel is hiervoor tevens een bronzen gedenkplaat bevestigd.

Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Kerkhof

Het kerkhof omheen de parochiekerk wordt afgebeeld op de Ferrariskaart uit de late 18de eeuw. Op dat ogenblik wordt het kerkhof ten oosten afgeboord met vier gebouwen. Volgens de Atlas der Buurtwegen uit 1841 staan er ten zuiden gebouwen maar niet ten oosten. Er is geen ommuring. De volledige site werd verwoest tijdens de Eerste Wereldoorlog. In de jaren 1970 wordt het kerkhof naar het oosten uitgebreid en omstreeks 2000 werd ten oosten van het koor een urnentuin aangelegd.

Omhaagd kerkhof omheen de parochiekerk, toegankelijk via met natuurstenen pijlers geflankeerde openingen in de haag. De site is dicht bebouwd met voornamelijk hardstenen graftekens uit het interbellum en de naoorlogse periode. Grafteken uit composietsteen zijn er uitzonderlijk. Vooral de sobere architecturale art deco en het modernisme zijn er toegepast. Figuratieve sculptuur is eerder uitzonderlijk (bijvoorbeeld het familiegraf Dekoning-David met een piëta) en slechts uiterst zelden worden metalen of porseleinen applicaties aangetroffen. Toegevoegde tekstplaten bestaan meestal uit witte marmer en uitzonderlijk uit marbriet. Her en der staan herdenkingsplaten uit witte marmer.

Er zijn een opvallend groot aantal boomstamkruisen in combinatie met een rotsformatie, een eclectische of neogotische sokkel of stèles met ervoor een (verhoogde) zerk.  Daarnaast komen een groot aantal klassieke kruisvormige stèles met (verhoogde) zerken in eclectische stijl voor. Het grafteken Saveur-Vandamme valt op door zijn uitzonderlijke eclectische vormgeving van een zerk met een stèle en de afbeelding van een palmtak met immortelenkrans. Het grafteken Vanneste-Cryson heeft een eclectische vormgeving.

  • Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden voor Zijn Koninklijke Hoogheid de Hertog Karel Alexander van Lotharingen, Jozef Jean François de Ferraris, Koninklijke Bibliotheek van België, uitgegeven in 1770-1778, schaal 1:11.520 herleid naar 1:25.000.
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Audomarus met kerkhof [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/33171 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.