Voormalig militair domein, gelegen in Vlissegem, in de Duinbossen ten noordoosten van De Haan, ten westen van de Wenduinsesteenweg en ten oosten van de Nieuwe Rijksweg.

Historische achtergrond

Radarstelling uit de Tweede Wereldoorlog

De site omvat een radarstelling uit de Tweede Wereldoorlog, waarrond het Duitse steunpunt Blücher III was uitgebouwd. Deze radarstelling hing samen met een grote radarstelling in Wenduine, namelijk Stellung Bremse in het Stützpunkt Condor tussen de steunpunten Gneisenau en Kleist. Deze radarstelling behoorde tot de Luftwaffe. In Wenduine was er ter hoogte van Spioenkop nog een andere radarstelling opgesteld door de Marine, aangeduid als EMMA 1.

Aan de hand van radars wou het Duitse leger tijdens de Tweede Wereldoorlog geallieerde bommenwerpers opsporen die ’s nacht naar Duitsland vlogen. Tegelijk dienden radars de eigen nachtjagers te begeleiden. Een radarstelling telde daarom telkens twee radars van het type Wurzburg-Riese voor korte afstand (60 kilometer) en twee radars van het type Freya voor middellange afstand (maximaal 150 kilometer): een koppel Wurzburg-Riese en Freya diende de geallieerde vliegtuigen op te sporen, terwijl het andere koppel Wurzburg-Riese en Freya de Duitse nachtjagers ondersteunden. Er waren ook radars voor lange afstand ontwikkeld, zoals het type Wasserman, dat tot op een afstand van 300 kilometer (dus nog boven Engeland) een vliegtuig kon ontdekken. Deze grote types vielen door hun grootte enorm op en vormden dus een gemakkelijk doel voor de vijand. Opdat ze de frequenties van de kleinere radars niet zouden verstoren, dienden ze bovendien op een afstand van twee kilometers van de andere radars te worden opgericht. In de Stellung Bremse, grotendeels gelegen binnen het steunpunt Condor, waren dus twee koppels radars van het type Wurzburg-Riese en Freya terug te vinden. De Wasserman stond twee kilometer verder opgesteld, in Vlissegem. Rond deze radar was, vermoedelijk in 1943, het Stützpunkt Blücher III uitgebouwd ter verdediging van de radar, voorzien van schuilplaatsen voor de bemanning, evenals stroomvoorzieningen en andere infrastructuur.

De vijand trachtte de frequenties van de radars voortdurend te verstoren via Störsender. Om dit te omzeilen, ontwikkelden Duitse wetenschappers een passieve radar: een radar die zelf niets uitzendt (en dus niet verstoord kon worden), maar enkel radargolven ontvangt. Deze passieve radars ontvingen de radargolven van de Britse kustradars, waardoor ze de positie van de Britse bommenwerpers konden achterhalen. Deze technologie, Klein Heidelberg genoemd, werd op zes radarstellingen langs de bezette kust gebruikt. In België was er één radarstelling uitgerust met Klein Heidelberg, met name de Stellung Bremse. Voor de antenne van Klein Heidelberg werd dezelfde masttoren als de Wasserman radar gebruikt.

Op 16 maart 1944 werd de stelling aangevallen door de Britse vliegtuigen. Tijdens hun terugtocht in 1944 vernielden de Duitsers alle stellingen met Klein Heidelberg. De radar en de bunker van het type L480 werden in september 1944 opgeblazen.

De site na de Tweede Wereldoorlog

Toen het Belgisch leger na de oorlog alle Duitse verdedigingssites inventariseerde, werd dit steunpunt aangeduid als Position L en omschreven als een Position de radio-repérage. Het Belgisch leger duidde slechts acht bouwwerken aan, die verder nauwelijks beschreven werden. De site was op dat moment nagenoeg volledig vrij van begroeiing.

De site werd ingepalmd door het Belgisch leger en de bunker van het type 622 werd hergebruikt. In de periode 1948-1953 werd een nieuwe militaire constructie gebouwd, die diende als communicatiecentrum voor de Belgische Zeemacht. De term Radstabe verwijst naar Radio Station Belgium. Tijdens de jaren 1990 werd het domein gebruikt als hoofdkennel voor de wachthonden van de militaire basis in West-Vlaanderen. Toen werd er een grote funderingsplaat boven de bunker van het type L480 gegoten.

De site werd op 1 februari 2022 aangekocht door het Agentschap voor Natuur en Bos van de Vlaamse Overheid in functie van de realisatie van de natuurdoelen met aandacht voor de erfgoedwaarden van de site.

Beschrijving

Op de site zijn verschillende structuren en gebouwen uit de Tweede Wereldoorlog en de Koude Oorlog bewaard gebleven.

• Grote ingegraven bunker, Regelbau L480 (Unterstand für Wassermann) met opschrift “Ost-O 06/III”: radarbunker voor de Wasserman toren, met verschillende lokalen, ingangsverdediging en een Tobruk (type mitrailleur- en observatiepost). Deze constructie is deels vernield door een explosie. Hierop werd na de oorlog een 10cm dikke betonplaat gelegd met daarop betontegels.
• Ingegraven betonnen bunker, Regelbau 622, met opschrift “Ost-O 06/III”. De constructie met muren van twee meter dikte bevat twee toegangen, twee binnenruimtes en een Tobruk. Deze bunker werd hergebruikt door het Belgisch leger, dat aanpassingen uitvoerde aan het interieur.
• Twee beddingen type L2 voor luchtafweer (Flak), deels uit baksteen, deels uit beton en Formsteine (betonstenen) opgetrokken. Achthoekige bedding, rondom rond voorzien van (munitie)nissen en een klein wachtlokaaltje. Eén van de twee is vrij goed bewaard, de andere kreeg een voltreffer te verwerken.
• Een grotendeels ingegraven groot bakstenen gebouw van grosso modo 25 op 8 meter, omgeven door betonnen scherfmuren (Splittermauer). Toegang via trappen en galerie. In een scherfmuur zit een klein lokaaltje. Mogelijk werd dit gebouw gebruikt voor logistieke doeleinden. Dit gebouw werd hergebruikt door het Belgisch leger.
• Garage van grosso modo 10 x 8 meter opgetrokken in baksteen met betonnen balken van 20cm. Hergebruikt door het Belgisch leger.
• Constructie opgetrokken uit bakstenen (waaronder geperforeerde bakstenen) en betonnen elementen, waaronder een betonnen dakplaat en een betonnen ‘trechter’ met opening voor bekabeling. Vermoedelijk diende deze constructie als onderstation voor elektriciteit, mogelijk om het grondsignaal van de Britse Home Chain radar te lokken. Volgens Duitse voorschriften moest dergelijke ontvanger op 60 meter afstand van de hoofdradar staan en gericht zijn naar de Engelse kust, zoals hier het geval. De antenne die op de bunker stond, raakte beschadigd tijdens de luchtaanval van 16 maart 1944. De bunker is deels vernield.
• Ingegraven betonnen bunker Regelbau L409A, bovenaan voorzien van een kanonbedding voor luchtafweer. Bunker met twee toegangen, een munitieruimte en verblijfruimte. Het interieur is vernield door een ontploffing.
• Minimum zes massieve betonnen blokken om de antenne recht te trekken, waarvan minimum één blok opvallend groter is en voorzien is met één ijzer.
• Ten westen van het domein zijn veel putten te zien op het digitaal hoogtemodel: dit zouden zogezegde bomputten zijn, die werden nagemaakt als onderdeel van een oefenterrein uit de Eerste Wereldoorlog. Een reeks kraters aan de noordelijke rand van het domein zijn vermoedelijk ontstaan tijdens de luchtaanval van 16 maart 1944.
• Militaire constructie uit 1948-1953, met nagenoeg vierkante plattegrond, bestaande uit twee verdiepingen (gelijkvloers en ondergronds), die ingedeeld zijn in talrijke lokalen/ruimtes.