erfgoedobject

Duitse bunker

bouwkundig element
ID
305919
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/305919

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Duitse bunker
    Deze vaststelling is geldig sinds

  • is deel van de aanduiding als beschermd cultuurhistorisch landschap Brechtse Heide
    Deze bescherming is geldig sinds

Beschrijving

Halfondergrondse betonnen militaire constructie, gelegen aan zuidelijke zijde van het kanaal Dessel-Schoten, net ten zuiden van het jaagpad (Vaartdijk) in een bosje. De bunker ligt op ongeveer 370 meter ten noordoosten van de observatiepost, op ongeveer 1300 meter ten zuidoosten van brug 11 (Westmallebaan).

Historisch overzicht

Duitse bunker, opgetrokken als onderdeel van de 'Turnhoutkanalstellung'. Dit betreft een Duitse stelling uit de Eerste Wereldoorlog met verdedigingswerken, die vanaf november 1916 was aangelegd langs het kanaal Dessel-Schoten-Turnhout. Aan de Oude Kom in Turnhout draaide de stelling weg van het kanaal in de richting van Corsendonk (Oud-Turnhout) en vormde ze een halve kringstelling ten oosten van Turnhout.

Ter hoogte van strategische punten zoals sluizen, bruggen, zwaaikommen, wegen en spoorwegen werden verdedigingswerken zoals bunkers, mitrailleuropstellingen, loopgraven en draadhindernissen opgetrokken. In het totaal zouden er oorspronkelijk 132 bunkers zijn opgetrokken langs de 'Turnhoutkanalstellung'. De meeste bunkers kunnen teruggebracht worden tot drie types.

Volgens een Duitse kaart zou het gaan om een 'Masch.Gew.Stand zugl. Unterschlupf für 18 Man'. Dit betreft een bunker met bijhorende mitrailleursopstelling die eveneens diende te fungeren als manschappenverblijf voor 18 man. Dit type bunker wordt in Belgische inventarissen aangeduid met type I.

Volgens deze Duitse kaart van de 'Turnhoutkanalstellung' waren er tussen brug 11 en sluis 2 twee bunkers van dit type opgetrokken, telkens met een bijhorende mitrailleursopstelling met dubbele schietrichting (westelijke respectievelijk noordoostelijke richting). Tussen de twee bunkers met mitrailleursopstelling waren er vervolgens nog drie kleine observatieposten (type III) voorzien, waarvan er één bewaard is.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden de toegangen en andere muuropeningen bij vele bunkers dichtgemetseld, op bevel van de Duitse bezetter.

Beschrijving

Halfondergrondse betonnen constructie met rechthoekig grondplan van grosso modo 6 x 5,4 meter uit gewapend beton. De randen van het dak zijn voor zover zichtbaar schuin afgewerkt, behalve aan de achterzijde. Het plafond is versterkt met stalen profielen (rails) waartussen een houten beplanking werd geplaatst (deels bewaard). Een gang, parallel met de achtermuur verbindt de twee toegangen tot de bunker. Deze toegangen werden dichtgemetseld, maar de noordoostelijke toegang werd naderhand weer opengemaakt. In de gang monden twee rechthoekige ruimtes uit, die ook onderling via een doorgang met elkaar verbonden zijn. In de bunker zijn een kachelnis en lampnisjes uitgewerkt, evenals één opening doorheen het plafond. Eén rond zinkputje is zichtbaar in de vloer van de gang.

  • Koninklijk Legermuseum Brussel, Fonds 185, doos 573: Turnhoutkanal. 1:20.000 (Duitse kaart met aanduiding bunkers).
  • DOSSCHE R., GHEYLE W., BOURGEOIS J., VAN EETVELDE V. & STICHELBAUT B. 2012: Zimmermann anno 2010. Inventarisatie en (omgevings)analyse van bovengronds bewaarde WO I-relicten van de Antwerpen-Turnhoutstellung, Universiteit Gent in opdracht van de Provincie Antwerpen, Dienst Erfgoed.
  • GHEYLE W. & BOURGEOIS I. 2013: Vergeten linies. Antwerpse bunkers en loopgraven door de lens van Leutnant Zimmermann (1918), deel 1 en deel 2, Streekgericht 3, Antwerpen.
  • GILS R. s.d.: Typeplans Duitse bunkers uit 1917 te Antwerpen, Vesting, Antwerpen.
  • GILS R. 2001: Vesting Antwerpen. Deel IV. Bunkers en bunkerstellingen (1914-1945), België onder de wapens 19, Erpe.

Auteurs: Decoodt, Hannelore
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Is deel van
    Brecht

  • Is deel van
    Brechtse Heide

  • Is deel van
    Turnhoutkanalstellung


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Duitse bunker [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/305919 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.