erfgoedobject

Duitse bunker

bouwkundig element
ID
305914
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/305914

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Duitse bunker
    Deze vaststelling is geldig sinds

Beschrijving

Halfondergrondse betonnen militaire constructie, gelegen in een bos aan noordelijke zijde van het kanaal Dessel-Schoten, ter hoogte van de noordoostelijke hoek van sluis 2, ten noorden van het jaagpad langs het kanaal, ten oosten van de Scheepvaartlaan. In deze omgeving ten noorden van sluis 2 liggen er nog verdedigingswerken uit de Eerste Wereldoorlog. De bunker lijkt te zijn ingeplant in een bewaarde wal. Op het terrein is er wellicht nog een loopgraaf bewaard tussen deze observatiepost en de naburige bunker van het type I.

Historisch overzicht

Duitse bunker, opgetrokken als onderdeel van de 'Turnhoutkanalstellung'. Dit betreft een Duitse stelling uit de Eerste Wereldoorlog met verdedigingswerken, die vanaf november 1916 was aangelegd langs het kanaal Dessel-Schoten-Turnhout. Aan de Oude Kom in Turnhout draaide de stelling weg van het kanaal in de richting van Corsendonk (Oud-Turnhout) en vormde ze een halve kringstelling ten oosten van Turnhout.

Ter hoogte van strategische punten zoals sluizen, bruggen, zwaaikommen, wegen en spoorwegen werden verdedigingswerken zoals bunkers, mitrailleuropstellingen, loopgraven en draadhindernissen opgetrokken. In het totaal zouden er oorspronkelijk 132 bunkers zijn opgetrokken langs de 'Turnhoutkanalstellung'. De meeste bunkers kunnen teruggebracht worden tot drie types.

Volgens een Duitse kaart zou het gaan om een 'Unterschlupf für 3 Man. zugl. Inf. Beobachter'. Dit betreft een kleine schuilplaats voor drie personen, die eveneens diende te fungeren als observatiepost. Een ronde opening doorheen het dak diende wellicht voor het gebruik van een periscoop. Dit type bunker wordt in Belgische inventarissen aangeduid met type III.

Ten noorden van sluis 2 waren er volgens deze Duitse kaart twee bunkers van het type I opgetrokken, evenals twee iets vooruitgeschoven observatieposten van het type III. Een luchtfoto van 31 januari 1918 met bijhorende schets maakt duidelijk dat het bruggenhoofd bijkomend versterkt was met draadversperringen en loopgraven. De mitrailleursposten hadden een schootsveld in noordoostelijke respectievelijk zuidwestelijke richting, waardoor ze de oevers van het kanaal in het vizier hadden.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden de toegangen en andere muuropeningen bij vele bunkers dichtgemetseld, op bevel van de Duitse bezetter.

Beschrijving

Kleine betonnen militaire constructie met een rechthoekig grondplan van min of meer 360 x 240 cm, opgetrokken uit gewapend beton, met een plafond versterkt met stalen profielen, waartussen houten beplanking stak. Het dak van dit type bunker is vooraan gebogen, terwijl de hoeken van de voormuur schuin zijn afgewerkt. Toegang centraal in de achterzijde. Er zijn betonspatten op de achtermuur aangebracht. In de voormuur steekt een gleuf die dichtgemetseld is en normaliter tot een kleine opening aan de buitenzijde versmalt. Het plafond ter hoogte van deze gleuf is hoger uitgewerkt. Bij dit type bunker zit er in de vloer een rond zinkputje, terwijl er één ronde opening doorheen het dak steekt.

  • Koninklijk Legermuseum Brussel, Fonds 185, doos 573: Turnhoutkanal. 1:20.000 (Duitse kaart met aanduiding bunkers).
  • DOSSCHE R., GHEYLE W., BOURGEOIS J., VAN EETVELDE V. & STICHELBAUT B. 2012: Zimmermann anno 2010. Inventarisatie en (omgevings)analyse van bovengronds bewaarde WO I-relicten van de Antwerpen-Turnhoutstellung, Universiteit Gent in opdracht van de Provincie Antwerpen, Dienst Erfgoed.
  • GHEYLE W. & BOURGEOIS I. 2013: Vergeten linies. Antwerpse bunkers en loopgraven door de lens van Leutnant Zimmermann (1918), deel 1 en deel 2, Streekgericht 3, Antwerpen.
  • GILS R. s.d.: Typeplans Duitse bunkers uit 1917 te Antwerpen, Vesting, Antwerpen.
  • GILS R. 2001: Vesting Antwerpen. Deel IV. Bunkers en bunkerstellingen (1914-1945), België onder de wapens 19, Erpe.

Auteurs: Decoodt, Hannelore
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Is deel van
    Brecht

  • Is deel van
    Brechtse Heide

  • Is deel van
    Turnhoutkanalstellung


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Duitse bunker [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/305914 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.