erfgoedobject

Gekoppelde arbeiderswoningen met café

bouwkundig element
ID
305077
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/305077

Juridische gevolgen

Beschrijving

Twee gekoppelde arbeiderswoningen met links Café Achtervlucht met gaaf bewaarde cafépui, gelegen aan het oude tracé van de Steenweg van Deurne naar Merksem en deel uitmakend van een uit 1877 daterende eenheidsbebouwing van vier rijhuizen (nummers 102 tot 108). De opdrachtgeefster was Joanna Maria Waegemans, volgens de kadastrale bronnen de molenaarsweduwe van Engelbertus Palms, die haar gronden ten gelde maakte en de vier arbeidershuizen kort nadien verkocht aan timmerman en winkelier Jacobus Josephus Somers-Janssens. De achterbouw van het nummer 108 werd volgens de kadastrale bronnen omstreeks 1934 uitgebreid, en is in 1977 bijkomend verhoogd.

Gelegen tussen de interbellumwijk Conforta enerzijds en de naoorlogse woonwijk Bosuil anderzijds, getuigen de twee arbeiderswoningen van de oudste thans bewaarde verkavelingen met reeksen arbeidershuisjes in Deurne-Noord, daterend van de late 19de en vroege 20e eeuw. Ze markeren de start van het sterke industrialiserings- en verstedelijkingsproces die deze oorspronkelijk landelijke omgeving zou ondergaan. Van deze veelal sterk aangepaste of gesloopte huisjes, gebruikelijk één bouwlaag hoog onder een zadeldak en al dan niet met een lage tussenverdieping, vormen de nummers 106 en 108 nog één van de zeldzame representatieve en herkenbare voorbeelden. In de straatgevel van Café Achtervlucht (nummer 108) is de verzorgde, mogelijk tot de verbouwing van 1934 terug te brengen houten pui met glas in lood uitzonderlijk gaaf bewaard. Het rechts aanpalende, ondersteunende nummer 106 duidt nog de oorspronkelijke, kenmerkende gevelindeling aan. De overige huisjes van de eenheidsbebouwing (nummers 104 en 106) zijn daarentegen sterk aangepast met verhoogde of voorzetgevels.

Twee traveeën breed en evenveel bouwlagen hoog, hebben de bakstenen huisjes een slechts aan de straatzijde bewaard en met mechanische pannen gedekt zadeldak, waarvan de nok evenwijdig aan de straat georiënteerd is. Aan tuinzijde van de nok hebben beide woningen een verhoogde verdieping onder een plat dak. Het nummer 106, met een vernieuwde bezetting, deur- en vensterschrijnwerk en kroonlijst, heeft nog de oorspronkelijke gevelindeling met rechts de smalle toegang geflankeerd door een rechthoekige vensteropening, bekroond door twee smalle vensters in de tussenverdieping. Bewaard zijn de blauwe hardstenen toegangstrappen, vensterdorpels en plint, en de schieters die de houten balklaag van de verdieping verankeren. Het links belendende nummer 108 heeft in functie van het café een afwijkende indeling, met op de begane grond een verzorgde houten en groen geschilderde pui met centrale toegangsdeur geflankeerd door twee guillotineramen, voorzien van consoles met peerkraalprofiel die de met driehoeken gesneden tussenregel van de bovenlichten ondersteunen. Door roeden in negen vlakken verdeeld, zijn deze nog ingevuld met het verzorgde polychrome glas in lood met geometrische motieven en reliëfglas. In de tussenverdieping is het centrale venster gedicht, maar de blauwe hardstenen plint en dorpels, en de oudere houten kroonlijst zijn bewaard.

De arbeidershuisjes, oorspronkelijk slechts een onderkelderde voor- en achterkamer diep met tussen- en zolderverdieping en achteraan een tuin met gekoppelde bergplaatsen, hebben een gaandeweg uitgebreide en verhoogde achterbouw. Het nummer 108 heeft op de begane grond een gelagzaal, met in de achterbouw de sanitaire ruimten, keuken en koer, en op de verdieping een aparte wooneenheid.

  • Kadasterarchief Antwerpen, Kadastrale leggers Antwerpen, afdeling XXIX (Deurne), artikel 893, 1054.
  • Kadasterarchief Antwerpen, Mutatieschetsen Antwerpen, afdeling XXIX (Deurne), 1877/5, 1934/101.
  • Stadsarchief Antwerpen, Bouwdossier 627#28719.

Auteurs: Van Severen, Elke
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Gekoppelde arbeiderswoningen met café [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/305077 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Stad Antwerpen

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.