erfgoedobject

Appartementsgebouw De Backer

bouwkundig element
ID
301973
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/301973

Juridische gevolgen

Beschrijving

Appartementsgebouw palend aan de Stedelijke Normaal- en Oefenschool, in opdracht van Léon-François De Backer, gepensioneerde, naar een ontwerp uit 1932 van Lodewijk Van der Linden en Emiel Van Averbeke. Het complex is gebouwd op voormalige stadsgronden gelegen aan de voormalige Oefenstraat. De bouwwerken werden uitgevoerd door aannemer Jan Covents, gevestigd Vrijheidstraat 20. De tralies van de keldermonden zijn van de hand van smid Sleeckx, gevestigd aan de Herentalsebaan te Deurne. Omstreeks 1938 werd de winkel op het gelijkvloers uitgebaat door Biscuiterie Jespers. In 1979 onderging het complex verbouwingswerken.

Na een bloeiende carrière als art-nouveau-architect te Antwerpen, wordt Emiel Van Averbeke er na de Eerste Wereldoorlog Stadsbouwmeester. Hij evolueert omstreeks de jaren 1930 naar een ‘romantisch kubisme’ en art-decostijl, in de lijn van de Nederlander Willem Marinus Dudok (1884-1974). Getuigen daarvan zijn bijvoorbeeld de hoger vermelde Stedelijke Normaal- en Oefenschool, zijn bijdrage aan de Boerentoren (1927-1932) en het paviljoen van de stad Antwerpen op de Wereldtentoonstelling in 1930. Lodewijk Van der Linden realiseert tussen 1933 en 1935 een aantal panden in Nieuwe Zakelijkheid, waaronder drie winkels in de Driekoningenstraat en een hoekpand aan het Frans Nagelsplein. Hoewel er geveltekeningen van Van der Linden bewaard zijn, was het Emiel Van Averbeke die de finale plannen ontwierp. De binnendelen zijn wel ontworpen door Van der Linden. De toenmalige stadsbouwmeester wilde blijkbaar waken over de esthetische kwaliteiten van het nieuwe gebouw, waarbij een harmonische overgang beoogd werd naar de aanpalende school, naar zijn ontwerp gebouwd in 1929-1930.

Oorspronkelijk ging het om een appartementsgebouw van drie verdiepingen met op de begane grond een winkel en private autobergplaats voor de bewoners. Deze laatste is niet uitgevoerd in het uiteindelijke ontwerp. Van der Linden voorzag een gedeeltelijk half vrijstaand vier bouwlagen hoog complex met winkelpui op het gelijkvloers en inkom tot de achtergelegen appartementen en een strakke bakstenen bovenbouw, met ongelijke venstertraveeën. De zakelijke uitwerking van voor- en zijgevel was verlevendigd door een verticale belijning van het gevelfront en een hoger uitgewerkte hoekpenant met geometrische bekroning.

Het uitgevoerd ontwerp van Van Averbeke betreft ook een complex van vier bouwlagen. Het gelijkvloers heeft eenzelfde indeling met winkelpui op een plint van blauwe hardsteen en toegang tot de appartementen, onder een gevelbrede betonnen luifel met bovenlichten. De bovenbouw is hier evenwel uitgewerkt met terugwijkende baksteenvolumes in zaagtandprofiel onder platte daken met verspringende hoogtes. De opstand is voorzien van een parement van bruinrode, platvol gevoegde baksteen in kettingverband. Het gaat om drie volumes, van links naar rechts uitgewerkt met oplopende erkers, balkons en staande vensters ter verlichting van de traphal. Door deze ingreep bleef het aanpalend schoolvolume maximaal gevrijwaard. De harmonische overgang komt verder tot stand doordat eenzelfde bouwhoogte als de school wordt aangehouden. De erkertravee is voorzien van hoekvensters, waarvan de borstwering op de eerste verdieping doorloopt in een licht uitkragend gesloten balkon. Op de verdiepingen zijn deze balkons opengewerkt met metalen borstweringen. De voorziene betonpijler op het gelijkvloers in de voorgevel is tijdens de initiële bouwwerken vervangen door een muurpijler. De daklijsten zijn volgens de bouwplannen afgewerkt in blauwe hardsteen, met een uitkragende houten kroonlijst voor het middelste volume, vandaag bekleed in pvc. De zijmuren zijn volgens de bouwplannen afgewerkt met vergleisde holle dekstenen. Karakteristiek is de ritmische belijning met horizontale betonnen draagplatformen. De luifel boven de pui is omstreeks 1938 twintig centimeter ingekort teneinde de winkelruimte van meer daglicht te voorzien. De balkons zijn voorzien van buisvormige borstwering en tegelvloeren. De linker venstertravee van het centrale volume is geprofileerd uitgewerkt. Het volume rechts hiervan is vandaag bekleed bekleed met kunstleien, wat de volumewerking van het appartementsgebouw verstoort, maar waardoor de leesbaarheid van het aanpalende schoolcomplex versterkt wordt. In 1979 is in functie van de omvorming van winkel tot woning, in de linker travee een garagepoort ingebracht, waarbij de ruime glazen pui is aangepast. Alle deur- en vensterschrijnwerk is wellicht toen vervangen. Het concept van Van der Linden voor de achtergevel vertoont een meer ‘moderne’ opvatting dan het uitvoerde plan door Van Averbeke. Waar deze laatste gebruik maakt van een eerder functionele gevelindeling, opteert Van der Linden voor een strakke en heldere vormgeving met vensterregisters, voorzien van baksteendecoratie ter hoogte van de borstweringen.

Volgens de bouwplannen is het complex volledig onderkelderd. Op het gelijkvloers is uiterst rechts, achter de inkom een traphal voorzien, met in de oksel het kantoor van de winkelier, uitgevend op de winkel aan straatzijde én op een achterliggende kleerkamer. De winkel is aan linkerzijde verbonden met twee achterliggende kamers toegankelijk vanaf de koer via een beglaasde deur. Achter de centraal gesitueerde keuken bevinden zich twee slaapvertrekken, die uitgeven op de stadstuin een via een nachtgang ook verbonden zijn met de badkamer en het toilet. De verdiepingen hebben een gelijkaardige indeling zij het dat aan straatzijde een opdeling in twee kamers is gemaakt en de achterbouw is weggelaten. Vanuit de zijdelings gelegen inkom worden drie kamers aan straatzijde, een centrale keuken en een achterliggende badkamer ontsloten. De keuken geeft uit op een dienstruimte die toegang verschaft tot twee achtergelegen kamers en een met de badkamer verbonden wc. Keuken en dienstruimte zijn verlicht en verlucht vanuit een open leidingenkoker.

  • Stadsarchief Antwerpen, bouwdossiers 1932#41215 en 18#60392.
  • STRAUVEN F.: Van Averbeke, Emiel, in: VAN LOO A. (ed.) 2003: Repertorium van de architectuur in België van 1830 tot heden, Antwerpen, 548-549.

Auteurs: Van den Borne, Steven
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Appartementsgebouw De Backer [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/301973 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Stad Antwerpen

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.