erfgoedobject

Duitse bunker

bouwkundig element
ID
301038
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/301038

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Duitse bunker
    Deze vaststelling is geldig sinds

  • is aangeduid als beschermd monument Duitse bunker
    Deze bescherming is geldig sinds

  • is deel van de aanduiding als vastgesteld bouwkundig erfgoed Hollandstellung: deel Oost-Vlaanderen
    Deze vaststelling was geldig van tot

Beschrijving

Bovengrondse betonnen militaire constructie op een akker tegenover Westakkerstraat 9, op 1400 meter ten noordwesten van de kerk van Oosteeklo.

Historisch overzicht

Duitse bunker opgetrokken als onderdeel van de Hollandstellung. Deze Duitse verdedigingsstelling werd tijdens de Eerste Wereldoorlog opgetrokken langs de grens met Nederland, tussen Knokke en Vrasene (Beveren). Tussen het Zwin (Knokke) en Leeskensbruggen (Maldegem) zijn de bunkers opgetrokken door het Marinekorps Flandern, vanaf Moerhuize (Maldegem) door de Etappen-Inspektion 4 (of Gruppe Gent). De zone rond Strobrugge (Maldegem) vormde een overgangsgebied. Er is een groot verschil merkbaar in de aanleg van de stelling en de bouwwijze van de bunkers in beide zones.

Volgens een legerbevel van 12 september 1916 diende de Hollandstellung tussen Moerhuize en Vrasene te bestaan uit een Vorstellung en een Hauptstellung. Het tracé van beide stellingen stond in nauw verband met zones, die moerassig konden worden gemaakt (zogenaamde Sumpfgebiete). Alle wegen en kruispunten moesten met mitrailleurvuur gedekt kunnen worden.

Tussen Strobrugge en het kanaal Gent-Zeehaven ontdubbelde de hoofdstelling in twee verdedigingslijnen. De eerste lijn van de hoofdverdedigingslinie liep vanaf Celie over Boterhoek en Waai, ten noorden van Lembeke en Oosteeklo via Ertvelde tot Rieme. De overgebleven bunkers kennen min of meer hetzelfde ontwerp.

Op anderhalve à drie kilometer lag de tweede verdedigingslijn. Deze splitste ter hoogte van Celie af van de eerste lijn, liep iets ten zuiden van Balgerhoeke, langs de voormalige spoorlijn 58 ten westen van Eeklo richting Oostveldstraat en Antwerpse Heirweg tot Heide ten zuiden van Lembeke en Oosteeklo, via Tervenen tot Kluizen en Doornzele bij het Kanaal Gent-Terneuzen. Deze verdedigingslijn was dicht bezaaid met bunkers, die in bepaalde zones op nauwelijks enkele tientallen meters van elkaar waren gepositioneerd.

De bunkers tussen Rapenbrug (Maldegem) en Vrasene (Beveren) werden opgetrokken vanaf de winter van 1916-1917. Ze werden bijna allen opgetrokken aan de hand van betonstenen met holtes, waarin wapeningsijzers gestoken konden worden om de betonstenen met elkaar te verankeren. Met deze betonstenen konden als het ware spouwmuren opgetrokken worden, waartussen nog eens beton gegoten werd. Het is niet duidelijk of alle muren op deze manier zijn opgetrokken. Wellicht is voor de bouw met betonstenen gekozen, omdat dit een snellere en gemakkelijker manier van bouwen was. Er werd veel aandacht besteed aan de camouflage van bunkers.

De eerste lijn van de Hauptstellung

Deze bunker maakte deel uit van de eerste lijn van de Hauptstellung. Kenmerkend voor de bunkers van deze verdedigingslijn is dat ze min of meer hetzelfde grondplan hebben, hoewel de afmetingen wel kunnen verschillen. De bunkers hebben een rechthoekig grondplan met twee toegangen, één aan de achterkant en één aan een zijkant, zodat deze toegangen de uiteinden vormen van een L-vormige gang. De voor- en zijmuren zijn telkens 2 m dik, de achtermuren 1 m dik. Aan de voorzijde is de bunker gesloten, er zitten met andere woorden geen schietgaten of observatiegleuven. Aan de (zuidelijke) achtermuur is een trap gebouwd aan de hand van betonstenen, waarlangs het bunkerdak bereikt kon worden. Op het dak van de bunker is doorgaans een U-vormige borstwering opgetrokken, die zowel als gevechtspositie als voor observatie kon dienen. Van enkele bunkers van deze verdedigingslijn is geweten dat ze werden gecamoufleerd, door op het dak van de bunker een vals dak te plaatsen en de buitenmuren uit betonsteen te schilderen met baksteenmotief en met zogenaamde vensters en deuren. Op sommige bunkers zijn nog sporen van dit baksteenmotief terug te vinden.

Volgens gegevens uit 1921 lagen er 24 bunkers op grondgebied Oosteeklo, waaronder vijf bunkers van de eerste lijn van de Hauptstellung.

Volgens buurtbewoners werd er tijdens de Eerste Wereldoorlog een vals dak op de bunker geplaatst en waren er valse deuren en vensters op de muren geschilderd, ter camouflage.

Beschrijving

Betonnen militaire post met rechthoekig grondplan van 8,25 op 7 meter, op een betonnen vloerplaat. De tot 2 meter dikke muren van de constructie zijn opgetrokken aan de hand van betonstenen. Het plafond is gegoten op ijzeren profielen. Vermoedelijk is de houten beplanking van het plafond uitgebroken. Op het dak is een U-vormige, deels ontmantelde borstwering. De betonnen trap is afgebroken. Twee toegangen, één aan westelijke en één aan zuidelijke zijde, vormen de uiteinde van een L-vormige gang, die op zijn beurt via één deuropening toegang verschaft tot één binnenruimte van 3,2 x 2,8 meter. In de noordelijke binnenmuur zit een vierkante uitsparing van 0,25 meter die loopt vanaf de grond tot doorheen het dak. In het plafond zit ter hoogte van de gang nog een andere vierkante opening. Bij de deuropeningen zijn ijzeren elementen bewaard. In de gang is een grote nis uitgewerkt. In de muren van de binnenruimte zijn kleine nissen uitgespaard, steeds drie boven elkaar, door het weglaten van betonstenen.

  • Koninklijk Legermuseum Brussel, Fonds 185, doos 3791, map 1545, Sous-Secteur d’Eecloo. II Bon du 6 Ch. à p. Croquis des positions allemandes à la frontière hollando-belge, 14 april 1919 (ingetekend op kalk).
  • Militärarchiv Freiburg, RM 120/226: Armeebefehl, AOK 4 Ia Nr. 9/12, d.d. 12/9/1916.
  • Stadsarchief Eeklo, Fonds Georges Spittael, GS6, WOI Hollandstellung.
  • SAKKERS H. e.a. 2011: De Hollandstellung van Knokke tot Antwerpen. Stille getuige van de Eerste Wereldoorlog, s.l.
  • VAN GEETERUYEN A. & DE JONGH G. 1994: Hollandstellung van de kust tot Strobrugge, toen en nu, Shrapnel, 6.2.
  • WILLEMS G. 2006: De Holland-Stellung 1914-1918 in groot-Assenede, De Twee Ambachten 14.1, 36-45.

Auteurs: Decoodt, Hannelore
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Is deel van
    Hollandstellung


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Duitse bunker [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/301038 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.