erfgoedobject

Duitse bunker 'Stützpunkt Wilhelm' met open gevechtsstelling

bouwkundig element
ID
300944
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/300944

Juridische gevolgen

  • is deel van de aanduiding als beschermd cultuurhistorisch landschap Hazegraspolder
    Deze bescherming is geldig sinds

  • is deel van de aanduiding als vastgesteld bouwkundig erfgoed Hollandstellung: deel West-Vlaanderen
    Deze vaststelling is geldig sinds

Beschrijving

Bunker tegen de westelijke berm van de Nieuwe Hazegraspolderdijk gebouwd, in een bocht van de dijk. Langs deze dijk zijn verschillende militaire betonnen constructies uit de Eerste Wereldoorlog bewaard, waaronder links en rechts van deze bunker.

Historisch overzicht

Duitse bunker opgetrokken als onderdeel van de Hollandstellung. Deze Duitse verdedigingsstelling werd tijdens de Eerste Wereldoorlog opgetrokken langs de grens met Nederland, tussen Knokke en Vrasene (Beveren). Tussen het Zwin (Knokke) en Leeskensbruggen (Maldegem) zijn de bunkers opgetrokken door het Marinekorps Flandern, vanaf Moerhuize (Maldegem) door de Etappen-Inspektion 4 (of Gruppe Gent). De zone rond Strobrugge (Maldegem) vormde een overgangsgebied. Er is een groot verschil merkbaar in de aanleg van de stelling en de bouwwijze van de bunkers in beide zones.

De uitbouw van de Hollandstellung tussen Knokke en de Damse Vaart en het steunpunt Wilhelm

Vanaf april 1916 werd een stelling aangelegd tussen Knokke en de Damse Vaart onder leiding van de afdeling Fortifikation van het Marinekorps. Deze stelling bestond uit een draadhindernis, met ten westen ervan opeenvolgende Stützpunkte (steunpunten) die aansluiting vonden bij de meest noordoostelijke verdedigingswerken van het kustfront, namelijk Schützennest en batterij Bremen. Voor de inplanting van deze steunpunten werd handig gebruik gemaakt van oude verdedigingswerken, die doorheen de eeuwen in dit grensgebied werden aangelegd.

De steunpunten tussen de kust en de Damse Vaart werden als volgt benoemd: Bayern Schanze – Polder Willem (of Wilhelm) – Hazegras (later ook Heinrich genoemd) – Hauptstrasse Donat (ook Dora genoemd). Onderhavige bunker maakte deel uit van het Stützpunkt Wilhelm.

De steunpunten werden voorzien van bombensichere betonnen schuilplaatsen en mitrailleursposten, in en achter de vuurstelling. Tussen de steunpunten dienden eveneens betonnen schuilplaatsen en mitrailleursposten opgetrokken te worden. Ook later werden nog betonnen constructies toegevoegd. In Stützpunkt Wilhelm werden in februari 1917 nog een Sanitätsraum (medische post) en Mannschaftsraum 1 (een manschappenonderkomen) gebetonneerd. Volgens dit verslag werd toen ook gestart met het betonneren van Unterschlupfe (schuilplaatsjes) in de vuurlinie.

De desbetreffende bunker maakte deel uit van het 'Stützpunkt Wilhelm'. Het betreft een type bunker, dat meermaals werd opgetrokken door de marine. In de naoorlogse inventarisatie door het Belgische leger wordt dit type aangeduid met Type H. Het betreft een betonnen constructie bestaande uit één ruimte van ongeveer 4,8 op 3,5 m met aan weerszijden een L-vormige (geknikte) toegang. De muur aan frontzijde is tot anderhalve meter dik. Vaak zijn deze constructies in een bestaande dijk ingeplant. Bij deze bunkers bevinden zich doorgaans één of meerdere open gevechtstellingen, bestaande uit een betonnen muurtje, met één of meerdere betonnen paaltjes waarop een mitrailleur geplaatst kon worden op een centrale metalen pin. Bij deze bunker is enkel nog het betonnen muurtje te lokaliseren. Vermoedelijk zijn deze betonnen muurtjes en paaltjes pas later in de oorlog opgetrokken. Soms zitten er in de muren van de bunker nog openingen. Mogelijk dienden vierkante openingen aan de achterzijde van de bunker voor het versturen van lichtsignalen naar de achterliggende troepen.

Beschrijving

Betonnen militaire constructie tegen de westelijke berm, met bijhorend betonnen muurtje bovenop de berm, op ongeveer zes meter ten zuidoosten van de zuidelijke toegang. Op het dak is er ter camouflage grasbegroeiing aangebracht. Aan beide zijkanten zijn er toegangen via trappen en een brede, geknikte gang. De zijmuren ter hoogte van de toegangen steken ietsje verder uit. De voltreffer aan de westelijke buitenmuur en de vele andere uitkappingen wijzen wellicht op afbraakpogingen. De bunker kon niet betreden worden.

  • Koninklijk Legermuseum Brussel, Fonds C.D.H., Inventaire QGT nr 27, map 533: documenten m.b.t. inventarisatie van bunkers in West- en Oost-Vlaanderen.
  • Militärarchiv Freiburg, RM 120/226: diverse documenten van het Marinekorps Flandern met betrekking tot de aanleg van de Hollandstellung.
  • Militärarchiv Freiburg, Anlagen im Abschnitt der 1. M.D. (Anlage 3 zu Marine-Korps Ia/b nr. 13253), 18/9/1918 (copie van Duitse militaire stafkaart verkregen via de Simon Stevinstichting).
  • LAMBRECHT E. 2014: Knokke en Westkapelle in de Grote Oorlog, Brugge.
  • SAKKERS H. e.a. 2011: De Hollandstellung van Knokke tot Antwerpen. Stille getuige van de Eerste Wereldoorlog, s.l.

Auteurs: Decoodt, Hannelore
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Is deel van
    Hollandstellung

  • Is deel van
    Knokke

  • Is gerelateerd aan
    Duitse betonnen post 'Stützpunkt Wilhelm'

  • Is gerelateerd aan
    Duitse betonnen post 'Stützpunkt Wilhelm'

  • Is gerelateerd aan
    Duitse betonnen post 'Stützpunkt Wilhelm'

  • Is gerelateerd aan
    Duitse betonnen post 'Stützpunkt Wilhelm'

  • Is gerelateerd aan
    Duitse betonnen post 'Stützpunkt Wilhelm'

  • Is gerelateerd aan
    Duitse bunker 'Stützpunkt Wilhelm'

  • Is gerelateerd aan
    Duitse bunker 'Stützpunkt Wilhelm'

  • Is gerelateerd aan
    Duitse bunker 'Stützpunkt Wilhelm'


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Duitse bunker 'Stützpunkt Wilhelm' met open gevechtsstelling [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/300944 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.