erfgoedobject

Griffie van het Brugse Vrije

bouwkundig element
ID
29237
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/29237

Juridische gevolgen

Beschrijving

Voormalige Burgerlijke Griffie.

Vanaf 1434 tot 1534: ondergebracht in de hier gelegen annex van het "Landhuis van het Brugse Vrije".

1537: voltooiing van de nieuwe bouw, ter vervanging van het gesloopte bouwvallige pand; uitbreidingen mogelijk beëindigd in 1608.

Huidig gebouwencomplex, in het noorden begrensd door Burg, in het oosten door voormalig "Landhuis van het Brugse Vrije", in het zuiden door de Reie en in het westen door Blinde Ezelstraat. Locatie van een deel van de administratieve stadsdiensten.

Hoofdgebouw én oudste gedeelte aan de Burg met erin opgenomen doorgang van de Blinde Ezelstraat. Vroeg voorbeeld van de renaissance-architectuur in Vlaanderen, gekenmerkt door het inpassen van een renaissanceschema op een traditionele, gotische wandstructuur. Ontwerp van de steenhouwer J. Wallot, uitgevoerd door meester-metselaar C. Sixdeniers; bekronende beelden, door meester-steenhouwer W. Aerts naar patronen van schilder S. Pieters; polychromie van de natuurstenen gevel én de beelden door J. Zutterman.

1792: Franse Revolutie vernielt of beschadigt beelden en ornamenten. Foto van 1875 toont de Burgerlijke Griffie als een verwaarloosd gebouw zonder beelden.

1875: het historiserende restauratieontwerp door stadsarchitect L. Delacenserie (Brugge) is toegespitst op de voorgevel met het hernemen en/of toevoegen van beeldhouwwerk, decoratie en polychromie.

Juli 1877: parement van Lediaanse kalkzandsteen blijkt zwaarder aangetast dan gedacht. K.C.M. pleit voor een zo groot mogelijk behoud van het oorspronkelijke bouwmateriaal; als restauratiesteen krijgt steen van Rochefort de voorkeur.

1881: restauratie voltooid met inbegrip van nieuwe kapitelen, friezen en pilastersokkels door P. De Wispelaere, portretbustes door F. Dumon en kleurstelling door D. Tulpinck en C. Nolf.

1883: plaatsen van vergulde topbeelden - nu van brons in plaats van steen – naar ontwerp van beeldhouwer H. Pickery.

1980-1981: gevelreiniging leidt tot materieel-technisch-wetenschappelijk onderzoek en een reconstruerende en conserverende proefrestauratie in 1993-1996. De uiteindelijke restauratie voorziet een vernieuwde polychromie met aandacht voor de 16de- én de 19de-eeuwse kleurstelling.

Gebouw met twee bouwlagen op L-vormige plattegrond met veelzijdige huistoren in de oksel. Drie traveeën tussen twee bredere traveeën - onder meer als overbouwde doorgang rechts - elk onder zadeldak (nok loodrecht op Burg) ; twee vrijstaande traveeën aan Blinde Ezelstraat. Plein- en straatgevels van natuursteen; bakstenen achtergevels.

Evenwichtig geordonneerde voorgevel. Typerende verticale opbouw: gesuperposeerde halfzuilen met gegroefde schachten op versierde voetstukken, oplopend in drie in- en uitgezwenkte toppen afgezet met hogels. Anderzijds, horizontaliserende hoge plint waarin leeuwenkoppen met koperen ringen; boven de beneden- en bovenvensters, gekorniste friezen met arabesken - onder meer jaarcartouche 1537 - aangebracht tussen de postamenten; laatst genoemde zijn in de puilijst verrijkt met portretbustes naar het genealogisch programma van de renaissanceschouw van het Brugse Vrije.

Benadrukte, centrale geveltop geflankeerd door getorste postamenten; aediculavenster met getorste halfzuilen tussen vleugelstukken met gerechtigheidstaferelen in bas-reliëfs van de zwikken; bekronend topstuk voorzien van het wapen en devies van Keizer Karel tussen schildhoudende leeuwen en putti met banderollen waarin inscriptie "Hersteld en verzorgd in het jaar 1881". Flankerende krulgeveltjes met medaillons waarin hoofden van mythologische figuren. In 1987 opnieuw vergulde topbeelden met van links naar rechts de Gerechtigheid, Mozes, Aäron en de vier kardinale deugden. Kruis- en drielichtskozijnen; borstweringen, op de verhoogde begane grond met diamantkoppen in medaillons, op de bovenverdieping met wapenschilden van ambachten. Tudorboogdeur onder een nis met stadswapen; bordestrap.

Koergevel met vensters in licht getoogde dubbele profilering met hol en bol profiel.

Overkluisde doorgang - twee bakstenen netgewelven met natuurstenen ribben - heeft aan de Blinde Ezelstraatzijde dezelfde topgevel als aan Burgzijde, hier echter met topbeelden van Voorspoed, Salomon en Vrede. Achterzijde: verankerde trapgevels.

Interieur. Witgekalkte tweebeukige kelder van vier traveeën; bakstenen kruisribgewelven op pijler, twee zuilen met koolbladkapiteel en hoge achtzijdige sokkel, en natuurstenen kraagstenen onder meer 14de-eeuws hoofdje. Ook kleinere éénbeukige kelder met tongewelf.

Begane grond met twee aansluitende kamers, historiserend heraangekleed naar aanleiding van de buitenrestauratie door architect L. Delacenserie (Brugge).

Voormalige griffie: arduinen schouw in neorenaissancestijl, gedateerd 1881 en voorzien van bas-reliëfs met onder meer het Oordeel van Salomon, sokkellambrisering, deuren met briefpanelen, huisbalken op gepolychromeerde consoles met wapenschilden, glas-in-loodramen waarin wapenschilden van gemeenten; houten renaissanceportaal gedateerd 1544 en oorspronkelijk afkomstig uit het Brugse Vrije, overgebracht naar de Sint-Salvatorskathedraal en sinds 1881 hier opgesteld als tochtportaal en deurstel. Tweede kamer: neorenaissanceschouw, van hout en arduin onder meer met tondo waarin portretbuste van Keizer Karel.

Bovenverdieping: gotische schouw van arduin, uit de 16de eeuw, met gepolychromeerde wapenschilden; 16de-eeuws steenhouwersmerk te identificeren met F. Nopère (Arquennes).

Zolder: in het midden, bewaard dubbel schaargebint van zes traveeën met kepers in de nok; links en rechts, twee schaar- en nokgebinten met hanenbalken, respectievelijk met vernieuwd keperwerk en met telmerken niet meer in volgorde.

Traptoren met natuurstenen wenteltrap eindigend in kruisribgewelf; onder meer kraagsteen in vorm van hoofdje.

Ten zuiden van hoofdgebouw, aansluitende L-vormige vleugel, hoek Blinde Ezelstraat/ Reie. Twee bouwlagen, volgens bouwnaden van respectievelijk drie, vier, één + vijf traveeën onder leien schild- en zadeldaken; jaarankers 1608 in Reiegevel; mogelijk verfraaiende restauratie circa 1881 door architect L. Delacenserie (Brugge). Lijstgevels van verankerde baksteen met gebruik van natuursteen onder meer voor kruiskozijnen, deuromlijstingen en mascarons van ontlastingsbogen; bewaarde Lediaanse kalkzandsteen voor plint en/of eerste bouwlaag en hoekblokken. Gevelsteen met opschrift "Hier was 't de Zuidpoort" , zie sporen van slot. Benadrukte Reiegevel: typerende kelderverdieping met deuren en vensters waarboven Brugse travee, type I, met accoladebogige vensterboogvelden waarin eenvoudig maaswerk; aflijnende gekanteelde borstwering, twee houten dakkapellen en vorstkam met kruisbloemen in neogotische stijl.

Interieur. Houten 18de-eeuwse trap met fraai uitgewerkte trappaal en kuipstukken.

  • Afdeling Ruimtelijke Ordening, Huisvesting en Monumentenzorg West-Vlaanderen, Cel Monumenten en Landschappen, archief, doss. 137.
  • ESTHER J., MEULEMEESTER M., Kleurrijk eerherstel van een 19de-eeuwse restauratie. De Burgerlijke Griffie op de Burg in Brugge, in M&L, XVI, 1997, nummer 2, p. 36-54.
  • NORRO K., De restauratie van de Burgerlijke Griffie te Brugge, 1877-1883, in Genste Bijdragen tot de Kunstgeschiedenis en de Oudheidkunde, XXII, 1969-1972, p. 91-107.
  • RYCKAERT M., Brugge, Historische stedenatlas van België, Brussel, 1991, p. 162.
  • WITTEVRONGEL K., De bouwgeschiedenis van de Burgerlijke Griffie te Brugge, in Handelingen van het Genootschap voor Geschiedenis, "Société d'Emulation" te Brugge, CX, 1973, p. 186-197.

Bron: GILTÉ S. & VANWALLEGHEM A. 1999: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Stad Brugge, Oudste kern, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 18nA Noord, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Gilté, Stefanie; Vanwalleghem, Aagje
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Griffie van het Brugse Vrije [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/29237 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.